PLATES

Unwashed plates

At the kitchen-sink

Ask for a wet rest

He just inks

Four fingers for nothing

Lets the pile grow

Like a red ceramic rose

An imaginary finished family dinner

Is occasionally performed

Day by day

The one clean finger

Plays with left ginger

From the time he remembers himself

He sinks into this nostalgic scenery

Of affection

And murky musk

Lost innocence and plates

Are washed together later

Warm running water

Comes as inevitable proof

At the final date of plate submissions

It’s time family

Were vanished in water

In the shivers under the open tap

Whilst he is getting wet

In assumptions

Objects

Regain their functionality

In the house

Living lonely

Εικόνες

Από το Μπέλφαστ πήρα

Ένα παράθυρο ίδιο με πίνακα Μαγκρίτ

Χωρίς μήλο

Ούτε ο πίνακας έχει

Αλλά πάντα νομίζω ότι με πλησιάζει ένα μήλο

Από το Μόναχο

Μια μπυραρία με στιγμιότυπα μυθοπλασίας

Μπεκρήδες και σαματάς

Από το Σάλτσμπουργκ

Μουσική Μότσαρτ στη γέφυρα το καλοκαίρι

Και σοκολάτα

Από τη Μαδρίτη

Ένα γύρο στη σκάλα με τα αγάλματα

Καφέ στο πόδι και γέλιο στο Prado

Από το Κλερμόν Φεράν

Μια πλακόστρωτη βόλτα ξημερώματα

Μετά τη συναυλία

Από το Ουρμπίνο

Πηλό, το σανίδι και το στεφάνι

Φυσικά και τα βιβλία

Από την Κοπεγχάγη

Τους ποδηλάτες και τη Γλυπτοθήκη

Από τη Στοκχόλμη

Το σπίτι του Στρίντμπεργκ και τις γέφυρες

Το νερό στην πόλη

Από το Όσλο

Χιόνι και πάλι χιόνι

Τη δεύτερη φορά και το σπίτι του Ίψεν

Κόκκινο και σκιά να ακολουθεί

Ακανόνιστα το μυαλό σφυρίζει

Κι άλλα είδα

Από τη Χίβα

Παιδιά να κοιμούνται στρωματσάδα έξω

Ανεμελιά, φτώχεια, άμμος στα μάτια

Κατοικίες που δεν ήταν τόποι γυρισμάτων

Από το Ελσίνκι

Ο τάρανδος ήταν μια γευστική δοκιμασία

Και εκείνη η έκθεση σύγχρονης τέχνης επαναφορά

Κι έπειτα έρχονται σκόρπιες εικόνες

Που δεν ανήκουν σε πόλεις και χώρες

Το Άουσβιτς, μια σοφίτα, κυδώνια και μούρα

Αλλοπρόσαλλα στιγμιότυπα

Απωθημένων κινήσεων του σώματος

Που περιηγήθηκε, είδε και πήρε

Φευγαλέα

Από ένστικτο

Για ένα στοίχημα

Μια ονειροδεσία.

*το ποίημα έχει δημοσιευτεί και στο 6ο τεύχος του περιοδικού poema

Τέχνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα

Συνάντηση για την πλατφόρμα
"Τέχνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα"

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ:

19.30 Πολιτιστικός ακτιβισμός, Χριστίνα Ζώνιου, Ώσμωση

19.40 Παρουσίαση της πλατφόρμας

"Τέχνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα" και οδηγίες χρήσης

Πάνος Περιστερόπουλος, oμάδα έργου

20.00 Παρουσίαση δράσεων των ακτιβιστών της Action Aid στην Αφρική

Μάτα Σαμίου, Action Aid Hellas

20.10 Παρουσίαση θεατρικών δράσεων σε Ινδία και Ελλάδα

Ειρήνη Δελάκη, Χριστίνα Ζώνιου, θεατροπαιδαγωγοί

20.30 Παραδείγματα από εικαστικές δράσεις Πολιτιστικού Ακτιβισμού

Φραντζέσκο Μορέττι, Εικαστικός

20.45 Παρουσίαση προγραμμάτων της Ώσμωσης "Τέχνη και ανθρώπινα δικαιώματα"

Ζωή Σιδέρη, κοινωνική ανθρωπολόγος

21.00 Συζήτηση, προτάσεις και δοκιμαστική χρήση της πλατφόρμας

Πάνος Περιστερόπουλος, Γιάννα Παπαδοπούλου, Ομάδα έργου

http://osmosis-intercultural.gr/artandhumanrights &

http://greece.culturalactivist.org00/

Για περισσότερες πληροφορίες:

ΩΣΜΩΣΗ

Κέντρο Τεχνών και Διαπολιτισμικής Αγωγής

Διεύθ.: Χαλκοκονδύλη 50,10432 Αθήνα

τηλ/fax:210 5236706

w.: http://www.osmosis-intercultural.gr/

e.: info@osmosis-intercultural.gr

Η πολιτισμική συνύπαρξη καταργεί την εικόνα της ληξιαρχικής πόλης

Πόλη και γλώσσα

Κρίνοντας ότι η πόλη ως οντότητα μπορεί να είναι ισοδύναμη μιας γλώσσας, με τις λέξεις της οποίας εξωτερικεύουμε σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα, δεν διαπιστώνουμε κάτι νέο, παρά το γεγονός ότι πόλη και γλώσσα κατοικούνται: η πρώτη από πολίτες, η δεύτερη από λέξεις. Όταν, όμως, οι κάτοικοι μιας πόλης προέρχονται από διαφορετικές χώρες, μιλούν γλώσσες που δεν έχουμε διδαχτεί, τότε στέκονται αφορμή να εξεταστεί το δίπολο ταυτότητας – ετερότητας σε σχέση προς την αμφίδρομη επίδραση που ασκεί το άλλο έθνος στο ίδιο, ώστε η διαδικασία αξιολόγησης των ζητουμένων να αποκτά επιμορφωτικό ενδιαφέρον.

Ζώντας σε μια διαπολιτισμική, μεταμοντέρνα πόλη, ειδικότερα σε ένα συγκεκριμένο αστικό περιβάλλον που εντάσσει στο δυναμικό των κατοίκων του νέα μέλη με γλώσσες από ξένα περιβάλλοντα, ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να αναπτύξουμε έναν διυποκειμενικό λόγο εργαλειακού χαρακτήρα – τουλάχιστον άμεσα – με αυτούς τους κατοίκους, δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να αντιληφθούμε πότε είναι χαρούμενοι, θυμωμένοι, αγχωμένοι.

Σε μια διαπολιτισμική πόλη, λοιπόν, δεν μπορούμε παρά να ακούσουμε φευγαλέους, ακατανόητους ίσως, ήχους ξένων λέξεων περπατώντας σε στοές, κατεβαίνοντας σκάλες στο μετρό και κοιτάζοντας το βιβλίο κάτω από το μπράτσο σαν προσωπικό μεταφραστή. Η εξωτερική ένδυση της γλώσσας που δεν είναι άλλη από τον ήχο της, ενθυλακώνει το μυστήριο της κατανόησης. Δεν πρέπει, όμως, να μαθαίνουμε τα πάντα. Η απορία μας για εκείνο που λέει ο άλλος είναι γνήσια επιθυμία για γνώση ή μήπως είναι αποπλάνηση προερχόμενη από την εμβόλιμη σχέση γνώσης και εξουσίας; Καταλαβαίνω ίσον μπορώ και ελέγχω, ελέγχω ίσον επιβάλλομαι. Και κάτι περισσότερο: καταλαβαίνω ίσον εντάσσω το νέο στο ήδη υπάρχον, το εξομοιώνω, ώστε παύει να διαφέρει, παύει να με ενδιαφέρει. Πλέον το αντιμετωπίζω ακριβώς επειδή του στερώ την ετερότητά του και το κατέχω.

Η ξένη γλώσσα που απρόοπτα, στιγμιαία, δυνατά εντάσσεται στο αντίστοιχο προς τον εαυτό της ξένο αστικό περιβάλλον και δεν την έχουμε διδαχτεί, είναι η αφορμή να εξεταστεί το δίπολο ετερότητας – ταυτότητας. Το σύνδρομο κατοχής που μας έχει μείνει κατάλοιπο από τους πολέμους τείνει το ίδιο να πολεμά ο,τιδήποτε καινούριο έρχεται να προστεθεί στον κόσμο μας. Επιπλέον, το ζητούμενο που προκύπτει αφορά στον τρόπο πρόσληψης των καθημερινών ρυθμών της πόλης. Η δεδομένη νοοτροπία του χωριού για την πόλη, η εκ των προτέρων θεώρησή της ως ομοιογενές κέντρο, αντιτάσσεται ακόμη και στην ίδια την ιστορία της, καθώς την πόλη απαρτίζουν κάτοικοι από διαφορετικά μέρη. Σήμερα, ακολουθώντας την εξελικτική πορεία, είναι φυσικό να την κατοικούν και πολίτες άλλων χωρών. Η κινητικότητα εξάλλου και η πολιτισμική συνύπαρξη οξύνουν το κριτήριο της παρατήρησης, έστω και αν η παρατήρηση δεν καταλήγει σε συμπέρασμα γι’ αυτό το οποίο λέγεται. Η παρατήρηση συνδέεται με εκείνο στο οποίο αναφέρεται η ομιλία.

Πόλη και serendipity

Ο ιστορικός λόγος, ο λόγος της γνωμοδότησης για τις πόλεις, τα μεγάλα αστικά κέντρα, στέκεται μάρτυρας της κατάστασης εγκιβωτισμού τους, της ενσωμάτωσης διαφορετικών, ετερόκλητων στοιχείων στο δημόσιο γίγνεσθαι. Ενώ απρόσκοπτα αυξάνονται τα παραρτήματα των πολυεθνικών εταιριών στο δημόσιο χώρο, ενώ σήμερα δεν προσφέρεται τίποτε τοπικό χωρίς την επιρροή του αντίστοιχα παγκόσμιου στοιχείου, αναπτύσσεται κατά ένα περίεργο τρόπο μια διαλεκτική γύρω από τη διαπολιτισμικότητα. Είναι ευνόητο ότι η πολιτισμική συνύπαρξη καταργεί την εικόνα της ληξιαρχικής πόλης. Η πολιτισμική συνύπαρξη επαφίεται στο καινούριο, στο μη όμοιο ∙ στο άλλο.

Όσον αφορά την επιφάνεια του άλλου, μπορεί να καταστεί συναφής ο αγγλικός όρος ‘‘serendipity’’ που σημαίνει το να αναζητά κάποιος κάτι και τελικά να βρίσκει κάτι άλλο, εντελώς διαφορετικό, που κυκλοφορεί όμως στο παλιό. Στα πλαίσια της δημιουργικότητας και της επινενοημένης παραγωγής ενός αντικειμένου, είναι σαφές ότι η διαπολιτισμικότητα ενθαρρύνει την εύρεση και την πραγματοποίηση του νέου, με δεδομένο ότι ο πολίτης είναι δέκτης των ερεθισμάτων και προσλαμβάνει το μέγιστο της ζώσας εμπειρίας. Στην περίπτωση του Καντιανού υποκειμένου και της a priori θέασης του κόσμου, η διαπολιτισμικότητα παραμένει ορατή στον άξονα της θεωρητικής γνώσης και δεν γίνεται βίωμα. Χρειάζονται και τα δύο. Και γνώση και βίωμα, ώστε το άτομο να φτάσει στον απώτερο στοχασμό. Η πόλη είναι ένα σύστημα, στο οποίο μπορούν όλοι να συνυρπάξουν.

Ωστόσο, το ζητούμενο της συνύπαρξης συμπίπτει με τον τρόπο υλοποίησής της. Η μη κρυπτικότητα στο δημόσιο χώρο, η αποκάλυψη της ιδιωτικής ζωής του πολίτη με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου μπορεί να έχει σχέση; Ο σεβασμός στη διαπολιτισμικότητα συνιστά το σεβασμό στην κρυπτικότητα. Αν όλα είναι ορατά, κατανοητά και επεξεργάσιμα, τότε αυτό μπορεί να ωφελήσει μια πόλη μηχανή, όπου οι κάτοικοι εργάζονται πυρετωδώς, μπορεί να ωφελήσει μια πόλη με εμπορικά καταστήματα και χώρους εστίασης. Δεν μπορεί όμως να ωφελήσει μια πόλη με τόπους ∙ δεν ωφελεί μια φασματική πόλη που επιδιώκει να ζει με στοές, σκιές και πλάνητες, flâneurs ανεξάρτητους από τη φωτεινή εικόνα – και κατ’ επέκταση ιδέα- για το χρόνο. Ομοίως, και στον τομέα της διαπολιτισμικότητας, φως είναι το μυστήριο. Φως είναι η σκιά του άλλου που δεν ξέρω τι λέει, ξέρω ότι με κοιτάζει.

Πόλη και Vitizen

Ίσως τελικά το 2008, έτος διαπολιτισμικού διαλόγου, οι διαπολιτισμικές πόλεις να είναι οι μηχανισμοί εκείνοι που μπορούν και καταργούν τα σύνορα. Απέναντι στις σημαίες που επικαλούνται ένα έθνος, ένα στρατό, ένα μαζικό, κοινό αίσθημα παρέλασης, σήμερα, υπάρχουν οι διαπολιτισμικές πόλεις, όπου το επίκαιρο συναντά το άλλο. Το επίκαιρο γίνεται ένας τόπος για το άλλο, μια ελπιδοφόρα χρονική αλληλουχία διαπολιτισμού και ανανέωσης ρυθμών ενέργειας. Η αγγλική μετάφραση του πολίτη – citizen- μπορεί αντιστικτικά να συνδυαστεί με τον όρο Vitizen που έχω σκεφτεί, του ατόμου δηλαδή που καρπώνεται τη ζωή, ζει έξω από τα όρια της πόλης και ανήκει στον κόσμο. Ο Vitizen –έτσι όπως συνέλαβα τον όρο-, είναι κάτοικος της ζωής και του κόσμου, μίκτης του παγκόσμιου και αντίστοιχα του τοπικού στοιχείου. Η άλωση του αντικειμένου είναι ψυχική και όχι υλική, δεν είναι κατανάλωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Vitizen δεν είναι καταναλωτής, σύμφωνα με την Esther Leslie ‘‘τελευταίος δεινόσαυρος της Ευρώπης’’, είναι συλλέκτης για τον οποίο κάθε στοά είναι και μια εγκυκλοπαίδεια.

Συμπερασματικά, η εικόνα μιας ληξιαρχικής πόλης ενέχει τη φθορά της, ενώ η διαπολιτισμική πόλη, με το ετερόκλητο πεδίο αντικειμένων, είναι ένας τόπος παρατήρησης, που προσφέρει ελευθερία κίνησης. Αναφορικά προς τη σχέση χώρου και τόπου, η Ιουλία και ο Ιωσήφ Στεφάνου την αποδίδουν με ιδιαίτερη παραστατικότητα: ‘‘Ο χώρος αλλάζει με το ρυθμό του ήλιου, ενώ ο τόπος αλλάζει με το ρυθμό του ανθρώπου’’. Το «κατοικείν» κατά συνέπεια συνιστά μια πιο πολυποίκιλη έκφραση ζωής για τον αστικό χώρο, όταν στην πόλη μιλιούνται πολλές γλώσσες.

*το κείμενο είναι αναδημοσίευση από το τρίτο τεύχος του περιοδικού monumenta, για το οποίο το έγραψα.

http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=4&lang=gr&CategoryID=3&ArticleID=280

ενώ η φωτογραφία αναρτήθηκε εδώ για πρώτη φορά. Από τις σπάνιες φορές που έχει χιονίσει τόσο μέσα στην πόλη του Βόλου.

βιβλιογραφία:

Μπωντριγιάρ Ζ., Ζαν Νουβέλ Τα Μοναδικά Αντικείμενα, Αρχιτεκτονική και Φιλοσοφία, Αθήνα, Eκδ. Futura 2005
Σταυρίδης Σ. Η Συμβολική Σχέση με το Χώρο, Αθήνα, Eκδ. Κάλβος, 1990.
Στεφάνου Ι, Ι. Περιγραφή της Εικόνας της Πόλης, Αθήνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π. 1999
Coles A. The Optic of Walter Benjamin, London, Blackdog Publishing 1999

''Who is me?'': Nanos Valaoritis wonders in the L.M.

Before writing down who
Mr. Nanos Valaoritis is, I would like to share how Nanos lives with you. In a cozy house apartment located at the centre of Athens, there is not only a wide range of books on the tables, on the floor and everywhere as if these books have been co-habiting the house day by day in an equivalent and pleasant way, but (there is) also a somehow clumsy collection of cutting papers with writers’ faces, such as Marcel Proust. These ‘‘posters’’ call upon my memory of childhood, when I was filling all my armoires with singers’ faces and every afternoon was listening to the radio aloud while walking in the room from one corner to the other and living in the stories of my mind… (I have to admit that the moquette was not a coquette any more but had the signs of the route on itself; the signs were obvious especially towards the door due to the view from the balcony.) Anyway, this childish habit to create a domestic phantasy – even with phantasms- that Nanos has preserved in an intellectual apotheosis, was the first link to feel how he might have felt. All I want to claim here is that facts written in a C.V. never make you feel the quality and originality of spirit, the sense of humor and ‘‘psychic vision’’ that Nanos has got. A lot of stories come to my mind while thinking of him. It happens to do so when we meet open faces, willing to share their experiences with us.

Nanos Valaoritis was born of Greek parents in Lausanne, Switzerland in 1921 but grew up in Greece. He studied Classics and Law at the University of Athens, English Literature at London University, followed by courses in Mycenian Grammar with Michel Lejeune at the Ecoles des Hautes Etudes of the Sorbonne. He moved to London in 1944, where he translated Modernist Greek poets of the 1930’s, while contributing articles in Cyril Connolly’s Horizon (1946) and translations for John Lehman’s New Writing (1944-1948). He also edited and translated The King of Asine (1948), a selection of poems by George Seferis with Bernard Spencer and Lawrence Durrell. He was to meet many poets in London’s literary community, such as T.S. Eliot, Stephen Spender, W.H. Auden, and Dylan Thomas, and worked for Louis MacNeice at the BBC. In 1954 when he moved to Paris, he met Andre Breton and participated in the activities and meetings of his Surrealist group until 1960, when he returned to Greece, where he edited the avant-garde review Pali (1963-1967). He was to leave Greece a year after the Junta came to power in 1967.

In voluntary exile from the repressive Junta, Nanos began his American life teaching at San Francisco State University in both the Creative Writing and Comparative Literature Departments. Since his retirement in 1993, he has published a remarkable body of work, including books of poetry, poetic texts, short stories, novels and novellas, essays, translations and anthologies co-edited, spending part of each year in California and the rest in France and Greece. In 2004 he was awarded the prestigious prize for poetry from the Athens Academy of Letters and Science in recognition of his life’s work. He was also awarded a gold medal of honor by the President of Greece. Nanos is married to the American Surrealist painter Marie Wilson.

I attach the poem ‘‘Who is Me?’’ of Nanos Valaoritis published at The London Magazine - October / November 2007 by Sebastian Barker.

Recommendations:

Nanos Valaoritis Pan Daimonium, Lacey, Washington, Philos Press, 2005.

http://www.agendapoetry.co.uk/documents/Nanos-AMEMOIR_001.pdf

http://www.thelondonmagazine.net/the_london_magazine_october_november_2007_i019563.aspx

http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/journal_of_modern_greek_studies/v015/15.1ollier.pdf

Ο αληθινός κύριος Alexander Sokurov (N. 2)

Κάποιες από τις απαντήσεις του κ. Αλεξάντερ Σοκούροφ που έδωσε στο μάστερκλας σε ταυτόχρονη μετάφραση από τα ρώσικα στα ελληνικά του κ. Γρηγόρη Καραντινάκη, τον Δεκέμβριο του 2005, δημοσιεύονται σε δύο συνέχειες λόγω του εκτενούς χαρακτήρα τους. Τρία χρόνια μετά, αν θέταμε προς συζήτηση τα ίδια ζητήματα στον κ. Σοκούροφ, νομίζω θα παρέμενε στις αρχικές του θέσεις. Τελικά, η τέχνη υπό τη νιτσεϊκή προοπτική ότι ''καθαγιάζει το ψεύδος'', εξυμνεί την αλήθεια και την εμμονή στη ζωή.

Διαχρονικών απαντήσεων συνέχεια...

Για τους χαρακτήρες

‘‘Όσο πιο μυστική, σκοτεινή είναι η σχέση με τους ηθοποιούς σας, όσο περισσότερο τα πράγματα εννοούνται και δε λέγονται, περισσότερο χρόνο θα ζήσει το δημιούργημά σας. Ο ηθοποιός πρέπει πάντα για μένα να μην παίζει τα πάντα. Να παίζει λίγο πριν από το τέλος πάντα. Πάντα κάτι να είναι ατέλειωτο. Πάντα να μην ολοκληρώνεται κάτι. Πρέπει ας πούμε στο πλάνο να πει «σ΄αγαπώ» αλλά πώς; Αυτό το κάπως έχει σημασία. Πρέπει να μην αποδομείται τελείως ο μηχανισμός της υποκριτικής. Να υπάρχει πάντα ένα μυστήριο στην υποκριτική. Ο χαρακτήρας δεν πρέπει να αποκωδικοποιείται ολοκληρωτικά. Πρέπει ο χαρακτήρας να κουβαλάει κάποια μυστικά. Κυρίως οι αντρικοί χαρακτήρες, γιατί μόνο αυτό το χαρακτηριστικό έχουν οι άντρες. Ο άντρας στο μοναδικό πράγμα που διαφέρει από μια γυναίκα είναι ότι έχει χαρακτήρα που τον φτιάχνει ή δεν τον φτιάχνει. Πάντα όταν βλέπετε ταινίες και αυτομάτως καταλαβαίνετε τον αντρικό χαρακτήρα, συνήθως χάνεται και το ενδιαφέρον για την ταινία. Οι γυναικείοι χαρακτήρες έχουν από τη φύση τους μυστικά κρυμμένα. Δεν χρειάζεται να ανησυχεί κάποιος. Γιατί να αγγίξεις και να οικειοποιηθείς ένα γυναικείο χαρακτήρα; Θεωρώ ότι ένας άντρας είναι αδύνατο να το κάνει. Όσον αφορά τους αντρικούς χαρακτήρες, χρειάζεται μια υποδομή’’.

Για τις ταινίες και το σκηνοθετικό έργο εν γένει

''Η ταινία είναι σαν ένα δέντρο. Σαν κάτι που μεγαλώνει αργά. Το δέντρο δε μεγαλώνει γρήγορα. Μεγαλώνει αργά γιατί πρέπει να έχει δυνάμεις, να ζήσει πολύ. Στο μέλλον, το δέντρο έχει να αντιμετωπίσει θύελλες, αγριότητες. Πρέπει να έχει δυνατό κορμό και δυνατές ρίζες. Βεβαίως όταν επιλέγω, προσπαθώ η επιλογή μου να έχει κάτι συγκεκριμένο. Να μην είναι τυχαίο αυτό που θα επιλέξω. Και δε συμβαίνει. Σχεδόν όλες μου οι ταινίες, όλα μου τα ντοκυμαντέρ, ενώνονται κάτω από αυτόν τον τίτλο της ελεγείας. Ελεγεία στη ρώσικη ερμηνεία της λέξης είναι αυτό που έχει περάσει και αυτό που θυμάσαι με κάποια θλίψη. Όσον αφορά τις ταινίες μυθοπλασίας που έχω γυρίσει, έχουν να κάνουν με το πώς μπορούμε να κατανοήσουμε το φόβο γενικότερα.

Είμαι από τους σκηνοθέτες που δουλεύουν σε συνθήκες ανελευθερίας και όπου υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης που δουλεύει σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας, πρέπει να αισθάνεται μια ανησυχία ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά. Όχι κοινωνικές, πολιτικές συνθήκες, απλώς πρόκειται για την αίσθηση της ανάπαυσης που μπορεί να έχει μέσα του ο σκηνοθέτης ότι όλα πηγαίνουν καλά. Βάζει τον ευατό του μπροστά σε κανόνες. Σε μια σχολή ηθικής. Γιατί, καλλιτεχνικό αποτέλεσμα χωρίς κάποιο συγκεκριμένο κανόνα δεν μπορεί να επιτευχθεί με τίποτα. Προσπαθώντας να κάνω μια εκτίμηση όσον αφορά τον Ευρωπαϊκό Κινηματογράφο, αυτού του τύπου ο κανόνας απουσιάζει. Δε μιλάω γενικά για όλο, σε ένα μεγάλο ποσοστό σκηνοθετών. Διότι, οι σκηνοθέτες βλέπουν γενικά γύρω τους. Σε αυτό που συμβαίνει. Τις περισσότερες φορές επικεντρώνονται σε θέματα που δεν έχουν κανόνα ουσιαστικό και περιεχόμενο. Να σας πω πώς εγώ βάζω έναν κανόνα. Στις ταινίες μου, ας πούμε, δεν πρέπει να υπάρχει η βία και ο φόνος. Δεν πρέπει να υπάρχει κάποιος που προπαγανδίζει μίσος, κακία. Δε μπορεί να φαίνεται στις ταινίες μου μια γυναικεία παρουσία ως ένας απλοϊκός χαρακτήρας.

Στην τέχνη δε μπορεί να έχει θέση μια γυναικεία ύπαρξη επικεντρωμένη μόνο στην εξωτερική της εμφάνιση, στην ομορφιά της. Μεγάλο κομμάτι της κινηματογραφικής τέχνης αρνείται στη γυναίκα να είναι άνθρωπος. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικείων εμφανίσεων στην οθόνη δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προβολή των όμορφων χαρακτηριστικών που μπορεί να διαθέτει. Είναι πάρα πολύ όμορφο να δεις τι ωραία στήθη, πόδια που έχει κλπ. Γιατί δε δείχνουν έτσι και τους άντρες; Συνήθως τα αντρικά πρότυπα είναι με βάθος, είναι δυναμικοί ήρωες...οι γυναίκες είναι κάπως περίεργες. Είναι κάπως εκκεντρικές. Σαν γουρούνια, γουρουνάκια. Υπάρχουν εξαιρέσεις πάντα. Ας πούμε για μένα, η Άννα Μανιάνι. Γιατί στο ρώσικο κινηματογράφο οι κοινωνικοί χαρακτήρες είναι πολύ πιο σημαντικοί, ουσιαστικοί απ’ ότι στον Ευρωπαϊκό. Ας πούμε, όταν καταλαβαίνω ότι στις ταινίες που κάνω, δεν υπάρχουν αυτά που σας προανέφερα, δε μου είναι πιο εύκολο αλλά είμαι πιο ήσυχος μέσα μου. Έχω ξεκαθαρίσει ότι με αυτά δε θα ασχοληθώ αλλά θα καταπιαστώ με κάτι άλλο κυρίαρχο για μένα.''

Links:

http://www.sokurov.spb.ru/island_en/mnp.html

Ο αληθινός κύριος Alexander Sokurov

Τον Δεκέμβριο του 2005 ο σκηνοθέτης Αλεξάντερ Σοκούροφ, έξι ταινίες του οποίου η New Star και ο διευθυντής της, κ. Βελισσάριος Κοσσυβάκης, έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, παρέδωσε ένα masterclass για το ελληνικό κοινό στον κινηματογράφο ΑΦΑΙΑ, στην Καλλιθέα, σε ταυτόχρονη μετάφραση από τα ρώσικα στα ελληνικά του κ. Γρηγόρη Καραντινάκη. Ακριβώς επειδή οι απαντήσεις του κ. Σοκούροφ θίγουν ιδιαίτερα διαχρονικά ζητήματα σχετικά με την τέχνη, τον πολιτισμό και την ανθρώπινη φύση, σήμερα είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε κάποια από εκείνα που ειπώθηκαν τότε...

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ:

‘‘Δεν υπάρχει μέτρο για το πόσο μπορεί να ανυψωθεί ένας άνθρωπος. Όσο μπορεί να ανυψωθεί, άλλο τόσο μπορεί και χαμηλά να πέσει. Η τέχνη κάνει αυτό που μπορεί να κάνει, να δείξει ή να ερμηνεύσει τον άνθρωπο και τις συμπεριφορές του όσο πατάει τα πόδια του στη γη. Όταν πάει εκεί, ούτε ο Θεός ξέρει τι γίνεται. Η τέχνη δε μας ανυψώνει. Δε μας εξυψώνει. Πρέπει να μας εκπαιδεύει για το δέον που είμαστε εδώ. Γιατί είμαστε θνητοί. Γιατί καταλαβαίνουμε ότι το πιο άσχημο παιχνιδάκι που θα μπορούσε να κάνει ο Θεός μαζί μας, το έχει κάνει ήδη. Μας έχει πει ότι είμαστε θνητοί. Η τέχνη, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να πει ότι είσαι εδώ. Κι εδώ δεν είναι άσχημα. Ζήσε εδώ. Μπορεί κάτι να βρεις κι εδώ, στη ζωή. Αλλά μην ξεχνάς ποτέ τον εαυτό σου’’.

Για το πώς προσεγγίζει έναν ηθοποιό και πώς τον καθοδηγεί κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων

''Απλά, πάρα πολύ απλά. Στο σινεμά, τον οποιοδήποτε ρόλο μπορεί να τον κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος. Με βάση τις δυνατότητες του κινηματογράφου, είναι κατανοητό πως ένας άνθρωπος που θα μπορούσε να παίξει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο στο σινεμά, στο θέατρο θα ήταν η απόλυτη καταστροφή. Δε θα μπορούσε να σταθεί στα πόδια του. Το σινεμά είναι μια συμπύκνωση πάρα πολλών στιγμών που έχει ένας ηθοποιός και που μπορεί αυτές οι στιγμές να μην ξανάρθουν ποτέ. Το βασικότερο πράγμα όταν επιλέγω έναν ηθοποιό είναι να με αγαπήσει και να με καταλάβει. Ο ηθοποιός, ο ερμηνευτής στην ταινία μου είναι ένα σκεύος όπου πρέπει να ρίξω το περιεχόμενό μου αλλά τα τοιχώματά του πρέπει να είναι πάρα πολύ γερά. Για μένα, ο χαρακτήρας του ανθρώπου που προσκαλώ για να παίξει, πρέπει να είναι ξεκάθαρος, τόσο δυνατός πραγματικά για να φέρει στις πλάτες του αυτό που θέλω εγώ να πω.

Πολλές φορές η θεματολογία που αγγίζω και όλα αυτά που σκέφτομαι, καταλαβαίνω ότι δε μπορεί να τα φέρει ένας επαγγελματίας ηθοποιός. Ψάχνω να βρω από τη ζωή τέτοιου τύπου χαρακτήρα, όχι ηθοποιό που είναι από το Θεό φτιαγμένος περισσότερο και καλύτερα από οποιαδήποτε σκηνοθετική οδηγία. Το φέρει αυτό. Απ’ το Θεό. Μέσα σε μια συνθήκη επαγγελματισμού προσκαλώ έναν ηθοποιό ερασιτέχνη τέτοιο να παίξει στην ταινία μου.

Και πάντα βάζω μια σημαντική συνθήκη κάνοντας αυτήν την επιλογή και το λέω στον ηθοποιό που έχω απέναντί μου: δεν πρέπει ποτέ να ντραπείς που θα συμμετέχεις σε αυτή τη διαδικασία. Δεν πρέπει ποτέ να ντρέπεσαι για τη συμμετοχή σου σε αυτήν την ταινία. Ποτέ δε βάζω τον ηθοποιό που έχω απέναντί μου στη διαδικασία να αισθάνεται στο πλατώ άβολα, να ντρέπεται πολλές φορές γι’ αυτό που κάνει. Υπάρχουν σκηνοθέτες που λένε «κάντο έτσι» και ο ηθοποιός νιώθει άβολα. Αν αισθάνεται άβολα στο να γδυθεί, σε κάτι άλλο, αφαιρώ αυτόματα αυτό το κάτι από το έργο. Ύστερα από χρόνια, άνθρωποι μεγάλοι που κάποτε είχαν παίξει στη ταινία μου, βλέποντάς την θα πρέπει να μου πουν: «Τι ωραία που ήταν τότε! Τι ευτυχία που ήταν να κάνουμε αυτό μαζί!». Γι’ αυτό πάντα προσπαθώ να βρω ηθοποιούς και να δικαιολογήσω την ύπαρξή τους μέσα από αυτή τη διαδικασία, όχι φορμαλιστικά αλλά να τους οδηγήσω σε μια τέτοια διαδικασία.

Παίρνω αυτόν τον άνθρωπο από τη φύση, το Θεό και τον βάζω μέσα στην ταινία μου. Τον περιτριγυρίζω, τον μελετάω. Κανένας σκηνοθέτης στον κόσμο δε μπορεί να φτιάξει ένα τέτοιο θαύμα της φύσης όπως είναι ο ηθοποιός, ο άνθρωπος. Γι’ αυτό και οι περισσότερες ταινίες μου όπου χρησιμοποιώ ερασιτέχνες ηθοποιούς, είναι μια τεράστια δουλειά που πρέπει να κάνω μαζί τους. Πολύ μεγάλη. Όσον αφορά τους επαγγελματίες που παίρνω στις ταινίες μου, δουλεύω μαζί τους, όταν μου λένε «είμαι έτοιμος για όλα». Κάντε μαζί μου ό,τι θέλετε αρκεί να συνταξιδέψουμε σε αυτό το ταξίδι. Ό,τι ισχύει για τους άλλους, ισχύει και για τους επαγγελματίες ηθοποιούς που έχω. Απλώς κατηγορηματικά δεν αντέχω τα καπρίτσια των ηθοποιών, οι επαγγελματίες τα ξέρουν. Όταν αρχίζουν αυτά τα ηθοποιίστικα, αυτομάτως φεύγουν από την ταινία. Οι ηθοποιοί μου ξέρουν τα πάντα για το ρόλο τους. Δεν κρύβω τίποτα από τους ηθοποιούς μου. Ποτέ. Πρέπει να ξέρει για σένα ο ηθοποιός τα πάντα. Αλλιώς με τίποτα δε δημιουργείται αυτή η ανοιχτή επικοινωνία. Όταν βλέπει ότι είσαι τόσο ανοιχτός μαζί του, ανοίγει και εκείνος. Κάνει τα πάντα. Κάποια στιγμή, όταν ολοκληρώσαμε μία σκηνή, πλησίασα έναν ερασιτέχνη ηθοποιό, όχι επαγγελματία. Τον ρώτησα: Γιατί συμπεριφέρθηκες έτσι μέσα στο κλάμα; Μου άρεσε πάρα πολύ. Δεν το είχαμε συζητήσει ποτέ. Μου είπε ότι κατά τη διάρκεια του γυρίσματος, ξέχασα ότι έκανα γύρισμα. Απλώς θυμήθηκα μια ιστορία που μου είχατε πει εσείς και σας λυπήθηκα τόσο πολύ που λειτούργησα έτσι όπως δε μου είχατε πει να λειτουργήσω. Σε έναν επαγγελματία ηθοποιό, πώς θα μπορούσα να του πω να παίξει έτσι ώστε να λυπάται εμένα;

Η δυσκολία αυτής της μεθόδου με τους ερασιτέχνες ηθοποιούς έχει ένα χαρακτηριστικό: Μπορεί να συμβεί μόνο μία φορά. Μπορούν να παίξουν τη συνθήκη, με τη δουλειά που έχεις κάνει να λειτουργήσουν με αυτόν τον τρόπο. Αν πάνε κάπου αλλού θα είναι μια αποτυχία''.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον Αλεξάντερ Σοκούροφ:

http://www.sokurov.spb.ru/island_en/mnp.html

πράσινο ταξίδι

ΚΤΙΡΙΟ 1: Τι ζητάς από μένα;

ΚΤΙΡΙΟ 2: Αγάπη.

ΚΤΙΡΙΟ 1: Είμαι ένας ουρανοξύστης πολύ ψηλός για αισθήματα.

ΚΤΙΡΙΟ 2: Κι εγώ μια ουρανοξύστρα φιλόδοξη μαζί σου.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Δε θέλω δεσμεύσεις.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Ούτε κι εγώ.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Πότε ήρθες;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Σήμερα.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Η οικογένειά σου;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Είναι βιοκλιματική.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Θα τα καταφέρουν.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Ναι θα μας βρουν.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Μέχρι τώρα ήμασταν μόνο άντρες.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Τώρα και οι γυναίκες δουλεύουν.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Τι σου αρέσει σ’ αυτή η δουλειά;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Αγάπη και στέγη να δίνω μου φτάνει.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Για σένα δεν κρατάς τίποτα;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Μου αρκεί να ακούω γέλια στις σκάλες

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Είσαι ρομαντική

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Εσύ όχι;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Εγώ δυστυχώς είμαι μεγάλος και άρρωστος.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Μπορείς να κάνεις μια επέμβαση

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Και να γίνω βιοκλιματικός

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Εγώ θα σε βοηθήσω.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Πώς;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Θα γράψω γράμμα στην UNESCO. Στον ΟΗΕ. Στην UNICEF. Δεν ξέρω. Κάπου

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Είσαι απίστευτη. Πιστεύεις ότι θα γίνω καλά;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Εμπιστεύομαι το ένστικτό μου. Κάνε κι εσύ το ίδιο.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Φοβάμαι τους αρχιτέκτονες τρελογιατρούς.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Να μην τους φοβάσαι. Πάνω απ’ όλα το περιβάλλον.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Είμαι συνυπεύθυνος για το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Στην Ελλάδα πρέπει γρήγορα να κάνουμε κάτι.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Σε θαυμάζω. Να το ξέρεις.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Δε με βοηθάς. Πρέπει να μιλήσεις και στους δικούς σου.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Δε νομίζω να δεχτούν.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Θα έρθω κι εγώ μαζί σου.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Στη γειτονιά μας ζηλεύουν. Ίσως είναι επικίνδυνα για σένα.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Δεν είναι τίποτε πιο επικίνδυνο από την αδιαφορία. Εμπρός πάμε.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Πού;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Στους φίλους σου πρώτα και μετά στους φίλους τους. Θα τους γράψουμε στο κλίμα. Θα τους κάνουμε μέλη.

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: Κι αν δεν θέλουν;

ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΡΑ: Το περιβάλλον μας χρειάζεται όλους μαζί. Γρήγορα. Φύγαμε.

*θα το βρείτε μεταξύ άλλων και στο τρέχον τεύχος του περιοδικού poema (http://www.e-poema.eu )

Σεππούκου, Πολυτεχνείο και εξαέρωση

Από την εφημερίδα Ακρόπολις, στις 30.08.1934 (Αρ. Φύλλου 2005) σε ανυπόγραφο δημοσίευμα διαβάζω για το σεππούκου. Ως έθιμο είναι πολύ παλιό, καθώς επικράτησε βαθμιαία κατά τον Μεσαίωνα. Η αρχή του εντοπίζεται στην επιθυμία των ηττημένων πολεμιστών να αποφύγουν την ταπείνωση και να μη βρεθούν ζωντανοί στα χέρια του εχθρού. Επιβλήθηκε οπότε ως χαρακτηριστική υποχρέωση της στρατιωτικής τάξης, των ευγενών και των μεγάλων φεουδαρχικών οικογενειών. Από έθιμο απόκτησε τη σημασία προνομίου αργότερα, κατά το 1500. Η λέξη ‘‘χαρακίρι’’ έχει μεταφραστεί ενίοτε από ευρωπαίους συγγραφείς ως ‘‘ευτυχής εξαφάνιση’’ αλλά η ιαπωνική κυριολεξία –το ‘‘σεππούκου’’- είναι λιγότερο εύφημη, διότι σημαίνει ‘‘άνοιγμα της κοιλιάς’’, όπως ακριβώς γινόταν στην πράξη. Στην πράξη, θυμόμαστε καλύτερα αυτά που σημειώνουμε. Σήμερα ανοίγοντας το ληγμένο σημειωματάριο έτυχε να πέσω επάνω σε αυτό το διευκρινιστικό κείμενο που εκ πρώτης όψεως δείχνει άσχετο με την επέτειο του Πολυτεχνείου. Και όμως.

Η αναφορά στο σεππούκου, σε ένα έθιμο που με τα χρόνια έμελλε να εξελιχτεί σε προνόμιο, είναι σχετική με αυτό το διπλό ζήτημα προνομίου και πράξης στη σύγχρονη εποχή. Και αναφέρω τούτο επειδή καθαρή πράξη πραγματοποιείται στα πλαίσια της ιδέας του προνομίου αντί του εθίμου. Υπάρχει ελευθερία, όταν επιτρέπεται η δυνατότητα πέρα του νόμου ή/και του εθίμου, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι ο νόμος καταστρατηγείται. Στην περίπτωση του εθίμου, δεν πρόκειται για πράξη αλλά για επανάληψη. Η εμπειρία δεν εκλαμβάνεται ως νέα και τούτο διότι αποβάλλει την πρωτοτυπία καθώς καταναγκαστικά επικαλείται πεπερασμένες επαναληπτικές καταστάσεις που εφαρμόστηκαν κατά παράδοση. ‘‘Το έθιμο είναι’’, απαντούν κάποιοι ενώ τελικά δεν ξέρουν ποιο είναι αυτό το έθιμο. Ο τροπισμός της έννοιας καταργεί την ίδια την έννοια.

Απαραίτητο να διευκρινιστεί βέβαια ότι πάντα ήταν προνόμιο των λίγων να σκέφτονται πιο προχωρημένα, προοδευτικά και άρα πιο επικίνδυνα, αντίθετα με τους πολλούς που επαναπαύονται στην εθιμοτυπική ασφάλεια και σε αυτό που είναι σύνηθες. Σήμερα, αν και η επέτειος του Πολυτεχνείου θα έπρεπε να θυμίζει το προνόμιο εκείνων των λίγων – των φοιτητών- που αντέδρασαν ενάντια στη χούντα, δυστυχώς θυμίζει το έθιμο των πολλών που είτε συνδυάζουν τριήμερα με βουνό είτε παρίστανται σε έναν κοσμικό περίπατο με ΜΑΤ, ενώ τα καφέ που έχουν πιο ακριβές τιμές επειδή είναι ‘‘ιστορικά’’ στο κέντρο της Αθήνας έχουν ήδη κατεβάσει ρολά ασφαλείας, δεδομένου ότι μπρικ σε ταρτάκι με μους σολομού θέλουν κάτι από ατμόσφαιρα αντί για κόκκινες σημαίες. Κατά συνέπεια, ακόμη και το ίδιο το αστικό περιβάλλον πλέον έχει απορρίψει το Πολυτεχνείο. Έχει κάνει απόσβεση για κάθε χρέος στους πολίτες το καπιταλιστικό σύστημα απορροφώντας σχεδόν όλους εντός του. Το Πολυτεχνείο, στην κατάσταση που το ζούμε σήμερα, είναι η αντίθετη περίπτωση του σεππούκου. Είναι το προνόμιο που κατάντησε έθιμο.

17.11.08, λοιπόν, σε μια ακόμη επέτειο του Πολυτεχνείου, η σιωπή έφερε συγκίνηση δυνατότερη του λόγου μέσα από δυο γαρύφαλλα μιας λουλουδούς – ντελάλη Πατησίων με Στουρνάρη γωνία, εκεί όπου καθημερινά η μοναξιά του καστανά σιγοκαίγεται με χοντρά γάντια. Το κόκκινο κάνει τα μάτια να γυαλίσουν παρά συνθήματα άσχετα με την επέτειο, που έχουν περισσότερο καπηλευτεί, λιγότερο καταστήσει επίκαιρη τη σημασία της.

Στην Πατησίων που σήμερα από νωρίς είχε λουλουδίσει επικίνδυνα, ακούγονταν δυνατά φωνές: ‘‘ένα γαρύφαλλο μισό ευρώ’’. Αντίθετα υπήρχαν και άλλες σιωπηλές, καθισμένες οπτασίες που περίμεναν να πλησιάσεις με την απορία αν τελικά θα σου έλεγαν τη μοίρα.

Η μοίρα και το έθιμο δεν είναι τυχαίοι ένοικοι ενήλικων βίων. Έχουν δυστυχώς πατροπαράδοτες ρίζες. Είναι οικογενειακών προδιαγραφών. Και αναφέρω ένα παράδειγμα: τα σώματα που μέσα Νοέμβρη συνήθως ανάβουμε για πρώτη φορά, χρειάζονται εξαέρωση ώστε να είναι ζεστό το σπίτι. Η εξαέρωση είναι μια διαδικασία, κατά την οποία η πλειοψηφία των Ελλήνων έχει τηρήσει παθητική στάση, παραχωρώντας το προνόμιο στον μπαμπά ή στη μαμά (μάλλον στο μπαμπά). Σε αυτήν την περίπτωση, ούτε ως έθιμο ούτε ως προνόμιο μας ενδιαφέρει η εξαέρωση, αρκεί να την κάνει κάποιος άλλος και να είναι σε καλή θερμοκρασία το σπίτι. Εξαέρωση = πράξη που απαξιώ να κάνω, δεν έχω χρόνο, αμελώ κλπ. Ωστόσο, είναι κάτι πολύ απλό. Από οποιοδήποτε κατάστημα με χρώματα προμηθεύεται ο/η ενδιαφερόμενος/η το εν λόγω κλειδάκι και με αυτό πρώτα κάνει μια κίνηση αριστερά, ώστε να ακούγεται ο αέρας. Περιμένει να βγει, ώσπου να τρέξει και λίγο ζεστό νερό. Εν τω μεταξύ το σώμα ήδη έχει ζεσταθεί. Τότε με το ίδιο κλειδάκι κάνει μια κίνηση δεξιά και το σώμα είναι έτοιμο. Παρόλο, λοιπόν, που δεν απαιτεί και ιδιαίτερη σκέψη μια τέτοια διαδικασία, την παραμελούμε. Δεν είναι απορίας άξιο τότε που αντιμετωπίζουμε μια επέτειο Πολυτεχνείου ως έθιμο, αντί ως προνόμιο εκείνων που έδειξαν ότι υπάρχει το διαφορετικό. Όπως ο Γιώργος Κυρήκου, για τον οποίο η συγγραφέας Ευγενία Φακίνου έχει γράψει το τελευταίο της βιβλίο Για να δει τη θάλασσα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, υπήρξαν και εκείνοι που έμειναν πίσω και δεν πρόδωσαν αυτά που πίστευαν. Ο Γιώργος Κυρήκου που γλίτωσε τελικά από τη χούντα, χάθηκε στις φωτιές του 1993 στην Ικαρία, στην προσπάθειά του να σώσει συγκατοίκους του.

Παίζει Σατί το cd. Στο καθιστικό με τα δύο μαξιλάρια και το ένα μπαλόνι – το οποίο φούσκωσα όλο καμάρι ώστε η έξυπνη διαφήμιση της Χ.Α.Π (Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, τηλ. 210-7487723) από το Βήμα της Κυριακής 16.11.08 θρονιάστηκε στη γωνία του καναπέ μου- ακούγεται επίσης το κελάηδημα του καναρινιού, του μικρού Μομπίλ. Η μέρα πλέον σχεδόν έφυγε και μαζί της η μουσική από μια ιστορία φοιτητών που αγωνίστηκαν και ...

Χρωστάω όμως το cd. Είναι: Chill with Satie, Naxos, (συνολικής διάρκειας 58:19). Συνιστάται ακόμη και για δώρο low budget, πέρυσι είχε περίπου 7 ευρώ. Ενημερωτικά, σε ανάλογες τιμές κινούνται τα περισσότερα cd της εν λόγω εταιρίας.

Έτσι εταιρικά φρενάρω.

André Butzer stops at Gio Marconi until 10.01.2009

From Thursday 12th November, Gio Marconi gallery, the highlight of Milano, located at Via Tadino, hosts the solo exhibition of André Butzer (Stuttgart1973-).

Ten canvases of huge dimensions -exhibited on the gallery groundfloor- prolong the synthesis between abstract and figurative, rendered by his thick, material and in layers painting. The artist, however, reveals: "The so called abstract and figurative paintings are just interchangeable to me because they have legitimated one another".

Recalling the trauma of history, Butzer decided deliberately to move his studio to Rangsdorf, South of Berlin, in a former airplanes factory once used by German Air Force and then by the Russian one. The reason why this choice became a fact has to be retraced at his former tough childhood spent in the territories occupied by American forces. It is then true that only what causes pain memory keeps. Nietzsche made a significant remark about the relationship of violence, pain and creativity. From this perspective it is not surprising the chaotic violence emerging from the colours and their mixture. Chaos both hyper realistic – or hope realistic - proposes a new order of things, a new landscape and langscape also, so that things through art are offered in the way they should be and not as an accidental mimesis of extrovert life.

Some of works present a monochrome foreground made by different tones of grey, on which cross signs and geometrical forms with strong and sprightly colours can be encountered. Whereas, in other canvases, intense colours mix themselves into just hinted characters and hidden geometries. There are also appeared fantastic characters in cartoon style named 'Friedens-Siemense' that wander in fictious sceneries made by exuberant colors and that shape a bond of affinity with new abstract works. Moreover, the political role art can play is introduced by a symbolized way.

André Butzer seems to slightly recall the bigs of Outsider Art. He rejects any exact concept as futile stigmatization and combines spontaneity with originality of Expressionism. His intersubjectivity arousing from Art Brut, 'Fine Art' and Hyper realism is characterized by colors entwined in an intense and a violent manner.

Just for the record, in 2006 GioMarconi had hosted the first solo of André Butzer titled N-Leben. The exhibition's path focused on the life of an imaginary city called Nasaheim, where Butzer tried to represent the most obscure and bright aspects of German and American history. Last March the same gallery hosted the collective exhibition 'Kommando Giotto di Bondone' wanted and curated by Butzer himself, where a group of artists using different styles inspired itself to Giotto di Bondone as a precusor.

On 27^th November 2008, Xippas Gallery is going to host André Butzer in Athens, so we are looking forward to meeting him in person.

For further information:

Gio Marconi Gallery:

http://www.giomarconi.com

Via Tadino 15, Milano I-20124, Italy

info@GioMARCONI.com

Xippas Gallery:

http://www.xippas.com

Sofokleous 53D

105 52 Athens,

Tel: +30 210-33 19333

Fax: +30 210 33 19335

ATHENSGALLERY@XIPPAS.COM

http://www.giottodibondone.org/

http://www.outsiderart.info/

Alepotrypa Cave

Why the Ministry of Culture cut off financing
one of the most significant Neolithic Caves in Europe?

The decision taken by the Ministry of Culture since 2005 to cut off financing the archaeological work in Diros, one decision that was actually published in 2007, during the administration of the Secretary General Mr. Christos Zachopoulos, led as a result to the abolition of the scientific committee and the work separation from the Fund of Credits’ Handling for the Execution of Archaeological tasks.

The touristic function of the Alepotrypa Cave, which was ready from October 2005 but normally it was inaugurated in July 2006, stopped with detrimental effects not only to the work but also to the whole country. Because a country does not trace a political program and then a strategy for tourism; a country does not make innovations in its touristic development when a work begins and after its six-month route, gets abolished.

The Centre of Diros Neolithic Studies and its President as well as Honorary Ephor of Antiquities, Mr. George Papathanassopoulos –supported by his partners- aims to ask for the Unesco auspices and mark Alepotrypa Cave as a protection area of cultural and environmental heritage. It is necessary therefore that the Ministry of Culture reconstitutes the committee in charge as well as it incorporates again Diros Cave in a financing program so that this space is not undeveloped and condemned in disuse. Even the electronic installations, which are no more conserved at the Centre for Diros Neolithic Studies at Pyrgos Dirou in Mani, show one aspect of the problem. The choice about the installation, the function and the activity of this centre placed there and not in Athens nor in any other urban centre of this Prefecture, has a very specific target: to highlight the place as a cradle for cultural events, congresses and exhibitions given the fact that both the centre and Alepotrypa Cave remain open and in use. In that, the founding members of the Centre of Diros Neolithic Studies established a specialized in relevant issues library of 3000 volumes, as well as a lecture room of 100 seats, well-staffed with contemporary audiovisual media, in order to attract in the long-term future both educators and students at Alepotrypa Cave and then the field for a dialogue with the scientific archaeological community opens.

Greece invests on its image and action in the future and at an international level when it finances for its past.

Instead of making this Cave known worldwide, at other European schools, focusing on the impact of Diros Museum which has been there since 1992; instead of organizing a network of cultural exchanges for education and young people, highlighting the value of research and the historic, environmental interest; instead of creating for instance an international program of two weeks accompanied with lectures, workshops and educators’ or students’ visits in Alepotrypa; instead of all this, political factors and in this case Ministry of Culture abolish the appropriations for Diros work and therefore for one of the most significant Neolithic Caves in Europe. And this is sad to happen in a country that soon obtained its Ministry of Tourism. It seems that the physiocratic perception about tourism and the investment on beaches and sun cast shadow on tracing a cultural tourism and innovative proposals in order that new places of action are created in an attempt to link meditation and experience for Greeks and every man eager for learning.

Alepotrypa Cave offers a unique wealth of Neolithic Man remains at the Modern and Final Neolithic Era (approximately 5400-3200 B.C.). It was located in 1958 by speleologists John and Anna Petrocheilou while looking for another entrance of the neighboring cave Vlyfadha or Glyfadha, whose natural mouth coincides with the sea level. The result for the quest of another entrance might be negative; however it led to the location of Alepotrypa Cave, one of the most significant Neolithic European caves according to archaeological studies.

Alepotrypa -with ventilation and stable temperature fixed at 18 degrees- is a long cave of 270 meters in length looking at East-West. It is located at a distance of 50 meters approximately from the coast and its nowadays artificial entrance is in an altitude of 16 meters. Among its Chambers, at the eastern half part of the cave a huge Chamber, the Chamber of Lakes, of maximum length 110 meters, width 48 meters and maximum height 35 meters is observed whilst at the eastern edge of the Chamber the lake - with potable and renewable water of maximum depth 9 meters - is extended. Only the natural characteristics of the cave settle Diros as an ideal location for navigation and commerce, consequently, the economic development of the region turns to be independent from the traditional agricultural and cattle-breeder production.

Interventions for the touristic exploitation of the cave were put forward during the decade of 1960 with rock-blastings and excavations about the shaping of space, the construction of cement grounds and corridors, as well as the creation of cement and iron scales. Also these rock-blastings and excavations regarded the infrastructure in an extended network of electro logical installation. These interventions however led to the destruction and considerable loss of important anthropogenic earth heaps in large width.

Today, notwithstanding the earthmovings and the destructions of 1960, the cave preserves anthropogenic earth movings of large width, which are mostly covered by stalagmites and a layer of dispersed stalagmite material. It is not to be forgotten the geologic fact of 3200 B. C., the earthquake that cut off life at the cave but also it rescued testimonies of Neolithic culture in Greece during the 4^th millennium B.C. The destruction caused by the earthquake has been obvious from the bulks and the rubble of rocks that had been collapsed from the roof and the side walls. Just to follow the history, that earthquake prevented Alepotrypa entrance and had as a result the encirclement and death of several residents. Speleologists reached this conclusion after examining the earth heaps’ surface with the dispersed skeletons of unburied death bodies.

After that earthquake Alepotrypa was not again used, so that was the ultimate moment for this Diros Cave. In addition, archaeological research demonstrated that during the past Alepotrypa had acquired various functions: it was used as a shelter, as a residence and spacious storage place but also as a cemetery and worship place for the Gods. Consequently even the multiple roles of Alepotrypa increase the interest – not only that of scientists- about Diros Neolithic community and especially about Alepotrypa cave.

The fiflty year period that Alepotrypa cave completes this year (1958-2008) includes errors too, whose responsibility must be undertaken by official factors, chiefs at the department of Antiquities in Sparti as well as by the Central Direction of the official Ministry chief for the first period 1958-1970. According to Mr. Papathanassopoulos there had been works without written approvals, without presence of any archaeologist, photos and designed surveys and mainly without the observance of any archaeological diary, meaning without documentation. Therefore, the image of the ultimate moment has been lost; the environment as it had been immobilized after the earthquake in 3200 B.C. does not exist any more. It is necessary that the second era (1970-2008) closes more cheerfully with the new opening of Diros Work and its financing by Ministry of Culture so that we can hope for the advent of a substantial tomorrow about nature and civilization. The one day lecture, which was conducted on 31^st of March 2008, by the Centre of Diros Neolithic Studies and the Pallakonic Union, about Alepotrypa Cave, brought again this issue into the fore. We just expect for the Ministry of Culture to also realize it by facts.

*translation of the original Greek text published at the issue 919, Anti political and cultural review, 11.04.08

CONTACTS:

Centre of Diros Neolithic Studies

Matthaiou Liougga 5, 16675 Athens

Tel: +30 210 9648 470, 27330 52150
Fax: +30 210 9648 815, 27330 52160
e-mail: dirosinstitute@yahoo.gr

Είμαστε όλοι ποιητές, εσύ κι εγώ ακοντιστές

Αυτό που προκύπτει, τελικά, μέσα από τη νοηματική είναι η ποιητική διάθεση συνυφασμένη με την ποιητική αντίστοιχα απόδοση των λέξεων της ελληνικής νοηματικής γλώσσας. Είναι γνωστό ότι κάθε χώρα έχει τη δική της νοηματική γλώσσα, όπως και το ότι οι νεότεροι εκφράζονται διαφορετικά από τους μεγαλύτερους. Αυτή είναι εξάλλου μια τάση αντίστοιχη της αργκό και των ελεύθερων τρόπων έκφρασης κάθε νεολαίας.
Επιστρέφοντας, λοιπόν, στο αρχικό θέμα, στην έκφραση, έχει διαπιστωθεί ότι η μνήμη πιέζει τον μαθητή νοηματικής γλώσσας να συνδυάσει την κίνηση του χεριού του με μια έννοια, μια ιδέα πέραν της λογικής. Αυτή η έννοια προκαλείται περισσότερο από ένστικτο και δεν βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια. Θα σημείωνα μάλιστα πως μέσα από τη νοηματική τα δάχτυλα ανακτούν τον κοινωνικό τους ρόλο, παύοντας να είναι αμήχανα, αναξιοποίητα ή έκθετα στα λόγια. Στην προκειμένη περίπτωση, έχουν γίνει τα ίδια τα δάχτυλα ο λόγος. Ο μαθητής της νοηματικής μέσα ακριβώς από τη νοηματική συναντιέται ξανά με τον εαυτό του, με το σώμα του. Διότι, το ανακαλύπτει εκ νέου. Είναι η μνήμη του σώματος αυτή που υποκρύπτεται. Το ένστικτο με πιέζει να αποδώσω συγκεχυμένα τις λέξεις νοηματικής, ώστε να θυμάμαι την κίνηση με την οποία εκφράζονται. Για παράδειγμα, τον όρο ‘‘έκφραση’’ αποδίδω συγκεχυμένα πάντα ως Δευτέρες κάθετες, ενώ το μπλε εκφράζω ως μισό γκρι. Αυτά ενδεικτικά είναι παραδείγματα που εξελίσσουν τη μνήμη και τη βοηθούν, μέχρι να έρθει η εξάσκηση να σφυρηλατήσει την μνήμη του σώματος.

Παρατηρώ τελευταία σε διάφορους χώρους ίχνη μιας νέας κουλτούρας, στα πλαίσια της οποίας μηνύματα όπως ‘‘χρόνος, παλμός σιωπής’’ και ‘‘ζωή-φως’’ εκφράζονται στη νοηματική ακόμη και σε εστιατόρια. Βέβαια, αυτό συμβαίνει στα Εξάρχεια, σε έναν αθηναϊκό τόπο με παιδεία και γνήσιο προβληματισμό.

Αν και καλό είναι η κουλτούρα να προσεγγίζει και τέτοια ζητήματα, είναι πιο σημαντικό η πολιτεία να εξασφαλίσει το πλαίσιο εκείνο που θα παρέχει ασφάλεια σε όλα αυτά τα παιδιά. Είναι σημαντικό να εξασφαλίσει ταξί ώστε να πηγαίνουν στο σχολείο τους και να καταστεί τουλάχιστον ως προς αυτό το σημείο πιο εύκολη η καθημερινότητά τους. Το Εθνικό Ίδρυμα Κωφών, το σχολείο που πλέον υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας, πρέπει να έχει στη διάθεσή του ταξί για αυτά τα παιδιά αντί να κωλυσιεργούν οι διαδικασίες και να χρεώνουν στη νομαρχία τις όποιες ελλείψεις. Διαφορετικά τι να το κάνω να μεταφράζω τις όποιες λέξεις βλέπω στη νοηματική και να χαίρομαι, όταν την ίδια στιγμή θα ξέρω πως κωφά παιδιά δεν έχουν πράγματα αυτονόητα που δικαιούνται…κι ύστερα αναρωτιέται κανείς: η αμφιθυμία τι μέρος του λόγου είναι;

Μη μου τη γλώττα τάραττε

Η πρωτοτυπία και το νόημα διάγουν παράλληλους βίους. Διότι έχει νόημα η ύστερη ανάγνωση ενός κειμένου, στην εξέλιξη της οποίας διαφαίνονται πιο φωτεινές οι σχέσεις των συλλογισμών, δεν έχει όμως πρωτοτυπία, ακριβώς επειδή το κείμενο έχει στερηθεί την αρχική του ανάγνωση, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων, εξ ορισμού και μόνο ως πρώτη, είναι και πρωτότυπη. Κατ’ επέκταση, η πρωτοτυπία δεν ανταμώνει το νόημα και το νόημα δεν ανταμώνει την πρωτοτυπία εφόσον αυτό εκλαμβάνεται ως αποκωδικοποίηση, αφορμή για τη συγκρότηση προσωπικότητας και διασταθμός που οδηγεί από την εγκράτεια στη σωφροσύνη. Ομοίως, το νόημα δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς την επανάληψη μέσω της οποίας προσεγγίζεται. Όταν η επαναληπτική διαδικασία είναι ατελέσφορη, δεν μπορούμε να καταλήξουμε στο νόημα.

Και το ερώτημα είναι: μπορεί η πρωτοτυπία από μόνη της να έχει νόημα; Τότε αντίστοιχα θα γινόταν αναφορά σε ένα πρωτότυπο νόημα, το οποίο θα μας εφιστούσε την προσοχή σε μια άλλη δυναμική, πιο σύνθετη και εκ των πραγμάτων πιο επιτακτική.

Στα πλαίσια αυτής της νέας δυναμικής, το ζήτημα των ταυτοτήτων αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ακριβώς επειδή ολοένα και περισσότερο παρατηρείται το φαινόμενο της σχάσης ταυτότητας και ρόλου, ακριβώς επειδή το ‘‘είμαι’’ διαφοροποιείται έντονα από το ‘‘κάνω’’, δεν είναι ξεκάθαρη η σχέση του ατόμου με αυτό που προκύπτει, με αυτό που έχει, αν τελικά το έχει και δεν κατέχεται από την πολυπλοκότητα των συνθηκών. Στην παραδειγματολογική περίπτωση του δημοσιογράφου, τα πράγματα είναι εξ ορισμού του ίδιου του επαγγέλματος σύνθετα, εφόσον υπάρχει η σχέση με το κείμενο, το δημόσιο και αναπόφευκτα η σχέση με τη γλώσσα. Ακόμη και αν το άτομο στερείται το θεσμικό ρόλο του, απέχοντας, δεν στερείται και την ταυτότητά του, το φάσμα της οποίας είναι πλέον ανεξάρτητο του ρόλου. Στην ερώτηση ‘‘είστε…;’’ το άτομο μπορεί να επιβεβαιώσει, να επαληθεύσει λεκτικά την ταυτότητά του, αποφαινόμενο ότι είναι δημοσιογράφος και να ξαναβρεί τον εαυτό του. Όταν όμως δεν ασκεί τη δημοσιογραφική ιδιότητα επαγγελματικά, η έννοια της ιδιότητας γενικότερα, αποβαίνει ταυτόχρονα ανύπαρκτη ως ύλη και ενύπαρκτη ως μια εσχατολογική ιδιότητα – μόρφωμα της προσωπικότητας. Μπορεί, λοιπόν, ή πρέπει – πέρα από τις οικονομικές παραμέτρους που επίσης ωθούν το άτομο προς αυτήν την κατεύθυνση- να κάνει κάποιος ένα επάγγελμα ανεξάρτητα από αυτό που έχει σπουδάσει; Ένας ρόλος αντίθετος προς την ταυτότητα, έτσι όπως ο ίδιος διαισθάνεται την ταυτότητά του και τον ίδιο του τον εαυτό, μπορεί και πρέπει να διαμορφώνεται;

Η απάντηση στο πρώτο σκέλος είναι ότι φυσικά και είναι δυνατόν να αναπτύσσεται ένας ρόλος διάφορος της ταυτότητας του ατόμου. Στο δεύτερο σκέλος, δεν υπάρχει μία απάντηση, υπάρχουν όμως ενδείξεις, στα πλαίσια των οποίων συμβαίνει τελικά η αναντιστοιχία ταυτότητας και ρόλου να έχει πρωτότυπο νόημα. Τα παιχνίδια εξουσίας που είναι σύμφυτα στο κοινωνικό υπόστρωμα, αναγκάζουν μεν το άτομο να υπάγεται – άρα να συμβιβάζεται- στις δημόσιες σχέσεις οικονομίας και κοινωνίας, όμως επίσης του δίνουν τη δυνατότητα να μην αρκείται στις παράλληλες λύσεις αλλά να ευελπιστεί στις κάθετες επιλύσεις. Αυτό σημαίνει πως μέσα από την πάλη ταυτότητας και ρόλου, μέσα από την μεταξύ τους αντιπαράθεση, προκύπτει τελικά ένα πιο ισχυρό νόημα, από εκείνο που θα εγκυμονούσε η ενδεχόμενη συστοιχία τους.

Διότι η άρνηση ενεργοποιεί το άτομο, ενώ η θετικότητα το τρέπει σε παθητικό, υπό την έννοια ότι η συναναστροφή με αντίπαλα πεδία, σε βάθος χρόνου οδηγεί τον εμπλεκόμενο προς την ωριμότητα. Αδυνατώντας ο λόγος του να συμπέσει στο λόγο του άλλου, το άτομο καλείται να διαχειριστεί αυτήν την ανισότητα των λόγων, τη διαφορά τους και μέσα από την πρόσληψη της διαφοράς, την επεξεργασία και την υπερπήδησή της, καταλήγει πιο δυνατό από ότι ήταν. Όταν ο λόγος του άλλου είναι ανώτερος του δικού του – πιο συγκροτημένος, με ορισμένη οικονομία και κατ’ επέκταση πιο απαιτητικός- το άτομο προσαρμόζει τον δικό του στον ξένο λόγο, αδυνατώντας να αρνηθεί την επιρροή του άλλου. Όταν όμως ο δικός του λόγος είναι ανώτερος από τον αντίστοιχο του άλλου, παρατηρείται τότε ένα συναισθηματικό εκτόπισμα, ώστε και πάλι να ελέγχεται: αυτή τη φορά όχι από ένα ξένο αίτημα αλλά από τους προσωπικούς του εκνευρισμούς και τις θυμωμένες παύσεις, καταστάσεις που προέρχονται και προκαλούνται από τη δυσμενή παρουσία του άλλου.

Ωστόσο, η σχέση δημοσίου, κειμένου και γλώσσας προϋποθέτει την παρουσία του άλλου. Επομένως, η ωριμότητα και η δεδομένη επαφή με την ετερότητα δεν είναι χαμένος χρόνος αλλά κέρδος. Η πολυμορφία των ρόλων είναι ένας άξονας επιβράβευσης για την πετυχημένη διαχείριση καταστάσεων. Ο ρόλος που δεν έχει αναληφθεί από το άτομο, αυτός ο πρώτος ρόλος είναι κατά συνέπεια εξίσου πρωτότυπος και με νόημα. Και η γλώσσα; Η γλώσσα, η σχέση με το κείμενο δεν επαφίεται στην εξωτερικότητα όπως ο εκάστοτε πρώτος ρόλος, αλλά στηρίζεται στην εσωτερικότητα του ατόμου. Αυτό που υπάρχει εκ των έσω εκδηλώνεται, ή προσπαθεί να εκδηλωθεί και στη συνέχεια να κατοχυρωθεί λεκτικά. Στην προκειμένη περίπτωση, η ταυτότητα μπορεί επιτέλους να γίνει αισθητή, μέσα από τις λέξεις και τους συνδυασμούς τους. Ενώ λοιπόν πρόκειται για μια μοναδική, ενός ατόμου πράξη, η έννοια της γραφής προϋποθέτει το συλλογικό εγώ, ώστε να έχει ουσία, αλλιώς εσωτερικότητα. Μη μου τη γλώττα τάραττε, λοιπόν, αλλιώς, ας αφήσουμε τη ζωή να κάνει τον κύκλο της και η επαφή με το άλλο και το δημόσιο να μη στέκεται τρομοκράτης αλλά ενδείκτης ωριμότητας για το άτομο, ώστε να δέχεται τις προ(σ)κλήσεις των εποχών.