Νύχτες Πρεμιέρας CoNN-X σε τίτλους

16ο
Διεθνές
Φεστιβάλ Κινηματογράφου
της Αθήνας

Ερνστ Λιούμπιτς: το μέτρο κάνει το διάλογο και ο διάλογος το γέλιο
Ολιβιέ Σμολντέρ: σώμα που γδύνεται, δεν είναι του θανατά

8.30μμ. η ώρα περίπου, αφού έχουν σκάσει τα χαστούκια του διαφημιστικού, στη μικρή-συσπειρωμένη- αίθουσα του Δαναού, οι άγνωστοι θεατές μαζί περιμένουμε τον Ολιβιέ Σμολντέρ (Olivier Smolders). Εγώ έχω ψεκάσει τα γαλλικά μου, με λίγα κείμενα, απ’ το τελευταίο τεύχος του Nouvel Observateur, μπας και αρθρώσω καμιά ερώτηση στο σκηνοθέτη. Τζάμι. Η παλιά γνώση βρίσκεται στη θέση της. Μες στη σιωπή, θυμάμαι τη φράση «le vrai tombeau des morts est le Coeur des vivants» («ο αληθινός τάφος των νεκρών είναι η καρδιά των ζωντανών») του Cocteau. Σε αυτήν αναφέρθηκε η φιλόσοφος Thérèse Delpech, στη συνέντευξη με τίτλο “Ici l’ ombre” («εδώ σκιά») που παραχώρησε για το γαλλικό περιοδικό. Τι ωραία φράση αυτή. Σκουπίζει τη σκόνη, που άφησε ξοπίσω, κληρονομιά, η Αντιγόνη, κι ας είναι απ’ το στόμα του Γάλλου. Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη η φράση…ωστόσο, χρόνια και χρόνια μας χωρίζουν από τότε. Η μνήμη έκανε τρύπα και απ’ το παλιόρουχο έμεινε αυτό, το «ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσαμε». Αλλά τώρα ο γλυκός Βέλγος είναι στην αίθουσα. Πρόθεσή του είναι να μιλήσει στο τέλος, μετά την προβολή. Όλα τώρα αρχίζουν. Ξανά.

Βλέπουμε, στη σειρά, τρία φιλμ μικρού μήκους: “L’ amateur”, “mort à vignole”, και “voyage autour de ma chambre”. Θα μπορούσε να είναι και μια τριλογία για το σώμα: στο πρώτο φιλμ, βλέπουμε το σώμα ως επιθυμητό, όπως είναι, στο δεύτερο, η στιγμή του θανάτου αίρει τη ζωντανή εικόνα του σώματος-που δεν είναι πια οργανισμός- και στο τρίτο φιλμ βλέπουμε τι συμβαίνει από το θάνατο του σώματος, όταν λοιπόν το σώμα γίνεται φετίχ και θεοποιείται. Όταν αναδεικνύεται, για παράδειγμα, σε κέρινο ομοίωμα. Και τα τρία φιλμ αφορούν στην ψυχολογία του βλέμματος. Ιδιαίτερα, στα δύο τελευταία, όπου δεν υπάρχει μυθοπλασία, όπως στο πρώτο, παρατηρούμε ότι ο σκηνοθέτης εμπλέκεται και συνδέεται μαζί τους, με μια αυτοβιογραφική-στα σημεία- αφήγηση. Στο πλαίσιο αυτής της προσωπικής εμπλοκής, ιδίως στο τρίτο φιλμ «ταξίδι γύρω απ’ το υπνοδωμάτιο», γίνεται αναφορά σε τρία ονόματα: στην πέτρα, στο έντομο, και στο κοχύλι. Και τα τρία, διαφορετικά μεταξύ τους, αντικείμενα υπάρχουν στο γραφείο του Σμολντέρ και αναφέρονται ως διακριτά σημεία-τύποι, στη βάση των οποίων προσδιορίζεται η ταυτότητα του «σπασμένου σπιτιού». Του σπιτιού της εμμονής. Οι τρεις προβολές φτάνουν στο τέλος. Ομολογώ, μένω βαθιά σιωπηλή. Σαν να μην τέλειωσε ο κινηματογραφικός χρόνος. Τα φώτα ανάβουν μεμιάς και ο Ολιβιέ, αγγίζει το λεβιέ. Εμπρός, ερωτήσεις. Κανείς. Δε σηκώνει χέρι ένας, κάτι να ρωτήσει. Μάλλον σήκωσε ένας, για να δηλώσει άφωνος. Οπότε, ο Σμολντέρ μας διευκρίνισε, ότι κάνει μια εικοσάλεπτη ταινία, κάθε 2-3 χρόνια, γι’ αυτό και σκοπός του είναι να είναι δυνατή. Ισχυρή. Και με βάση τα όσα είπε, αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στην ποιητικότητα της ταινίας, αντιληφθήκαμε ότι η δομή είναι δυναμική και όχι στατική. Στην πράξη συμπεραίνει, ακριβώς τι θα συμβεί, όπως αντίστοιχα κάνουν πολλοί δημιουργοί. Και επειδή, στη μία ταινία, γίνεται μνεία στον Μπωντλέρ – το ευαίσθητο σημείο μου-, εκτός από την άποψή μου για την ψυχολογία του βλέμματος και τη χρήση του σώματος, είπα και «μάθημα»: έκανα κι εγώ μια ερώτηση, αν εμπνέεται από τον Ρεμπώ όπως εμπνέεται από τον Μπωντλέρ. Και μου/μας απάντησε ο Ολιβιέ, πολύ σωστά, ότι με τον Μπωντλέρ νιώθει φιλαράκι, τον έχει μελετήσει και κάθε στίχος αναφέρεται σε κάτι, που του είναι πολύ οικείο. Αντίθετα, στην περίπτωση του Ρεμπώ, τον απωθεί το γεγονός ότι έθεσε τη ζωή ψηλότερα από την τέχνη. Όλους τους καλλιτέχνες, πρέπει να τους απασχολεί αυτό, δηλαδή, η τέχνη τους και έπειτα η ζωή. Πολύ καλός ο Βέλγος και αύριο, Τρίτη, 20.15, στο Δαναό 2, -Κηφισίας 109- έχει την άλλη ταινία του, τη Μαύρη Νύχτα (2004, 90’). Πόσο με ηρεμούν τα γαλλικά…