Edward Shorter Σεξουαλικότητα, έρωτας και οικογένεια, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2009Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς
Ίσως τα γραφικά τοπικά ενδύματα, του 18ου αιώνα, και τα μαρμάρινα παλάτια της Χαλιμάς εξάπτουν τη φαντασία του αναγνώστη. Το ενδιαφέρον του Αμερικανού συγγραφέα Edward Shorter, όμως, δεν κόλλησε, στο μέλι αυτών των παραμυθένιων προτύπων. Για την εκπόνηση της μελέτης του, το ζητούμενο ήταν να μην παρακωλυθεί το ενδιαφέρον για το «κεντρί» το ίδιο, δηλαδή, για το σεξ. Αυτό που δημόσια θεωρούσαν, από ταμπού και απαγορευμένο μέχρι παράλογο και καταστροφικό. Μακριά από τις ατραπούς των λογοτεχνημάτων, ζυγίζοντας και κρίνοντας, εξίσου καχύποπτα, τα προσχήματα όσο και τα επιστημονικά διαπιστευτήρια, ο Shorter επεχείρησε να ξεφλουδίσει την «καυτή πατάτα» της εποχής. Το σεξ. Και παρατίθενται διάφορα στοιχεία, μέσα από εξακριβωμένες πηγές τριών ειδών: ιατρικές τοπογραφίες, δημόσια έγγραφα και λαογραφικά κείμενα.
Εφόσον το σεξ, ανέκαθεν, αφορούσε κάθε λαϊκό άνθρωπο, Ευρωπαίο ή μη, το συμπέρασμα είναι ότι, αυτή η υποθετική ερωτική ζωή του ανώνυμου ανθρώπου έχει τεθεί, υποχρεωτικά, ως καίρια βάση της έρευνας, ώστε να αποδοθεί ακριβέστερα η ισχύουσα κατάσταση. Σαφώς, στο πλαίσιο αυτής της διερεύνησης των στοιχείων, για την ερωτική συμπεριφορά στην Ευρώπη, από τον 17ο και 18ο μέχρι τον 20ο αιώνα, συνυπολογίζεται η παραπλήσια παράμετρος της οικογένειας, και κατ’ επέκταση της κοινότητας: αυτοί ήταν οι άγρυπνοι τοποτηρητές, που επιδρούσαν στις περιπτύξεις του ζευγαριού, ανεξαρτήτως χώρας ή εθνικότητας. Ο έλεγχος σύνορα δεν έχει, οικονομίες χτίζει. Μαθαίνουμε τις ιδιαίτερες συνθήκες, υπό τις οποίες συνέβησαν οι δύο σεξουαλικές επαναστάσεις. Όπως υπογραμμίζει ο Edward Shorter, η πρώτη σεξουαλική επανάσταση, στα τέλη του 18ου αιώνα, μείωσε το ρόλο της κοινότητας ως προς την εποπτεία του φλερτ και του ζευγαρώματος, ενώ με τη δεύτερη, στη δεκαετία του 1960, φαίνεται πως κατέρρευσαν και οι πιο αδύναμοι μηχανισμοί ελέγχου στον τρόπο, με τον οποίο φλερτάρουν και ζευγαρώνουν οι νέοι. Μέσα σε αυτό το νέο σύστημα αξιών, προέχει πλέον η αυτοπραγμάτωση. Στη βάση του ρομαντικού έρωτα, ο οποίος έγκειται στην ταύτιση με τον άλλο και στην παράλληλη άρση των διακριτών ρόλων, ο σύγχρονος Ευρωπαίος αποζητά την αυτοπραγμάτωση μεν, έχει όμως ανάγκη από έναν ιδιότυπο συνδυασμό ιδιωτικού και οικείου: έχει ανάγκη από το λεγόμενο «οικιακό», για να νιώσει δικαιωμένος. Τα συμπεράσματα, για την ερωτική και σεξουαλική συμπεριφορά στην Ευρώπη, αντιμετωπίζονται διαλεκτικά, σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν στη Βόρεια Αμερική, και σύμφωνα με τα πορίσματα των ερευνών του Alfred Kinsey για τα «Roaring Twenties», τη σεξουαλική επανάσταση της αμερικανικής κοινωνίας, κατά το 1920.
Ειδικότερα, ο αναγνώστης του βιβλίου βλέπει αρχικά πώς, μέσα από τη σύνθεση του νοικοκυριού, μοιράζονταν οι ρόλοι των δύο φύλων, και διαχωρίζονταν οι υποχρεωτικές εργασίες, για τον άντρα και τη γυναίκα. Αντίστοιχα, διαπιστώνει ότι, οι ίδιες εργασίες στόχευαν ενίοτε, να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του αντίθετου φύλου, άρα οι διαπροσωπικές σχέσεις είχαν κοινωνικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, καθώς αποσκοπούσαν στο φλερτ. Για παράδειγμα, στις «γαλλικές βραδιές εργασίας», στις λεγόμενες “veillées”, οι γυναίκες μπορούσαν να υφαίνουν, να γνέθουν ή να πλέκουν και, συγχρόνως με το βλέφαρο, να κόβουν κίνηση τριγύρω, στις ομάδες των αντρών, που τριγύριζαν, περιμένοντας το πέσιμο μιας ρόκας στο πάτωμα. Τότε, ο ενδιαφερόμενος έπρεπε, θαρραλέα, να τρέξει στον «τόπο της ντροπής» και να μαζέψει τη ρόκα. Έτσι σεμνότυφα, εκδηλωνόταν το ερωτικό κάλεσμα. Στη Φιλανδία πάλι, που ήταν πιο προχωρημένοι, όσες ήθελαν, να τις φλερτάρουν, φορούσαν μια κενή θήκη μαχαιριού. Τότε, οι λεγάμενοι που αποφάσιζαν να ανταποκριθούν, έβαζαν το δικό τους μαχαίρι στο θηκάρι. Μ! Ενδείκνυται και για Κρητικούς.
Μικρά μαθήματα σκηνοθεσίας για τον έρωτα στα χρόνια της φοβέρας; Θα μπορούσε να είναι κι έτσι. Τότε που οι μητέρες συνόδευαν τις κόρες στους χορούς, και στήνονταν στον τοίχο, σαν «αρμαθιά από κρεμμύδια». Τότε που το θρυλικό γαλλικό φιλί, το maraichinage με τη γλώσσα, έδινε και έπαιρνε. Χωρίς επιτήδευση. Τότε που εκτός από την ημέρα της γης υπήρχε, στην Καμπανία της Γαλλίας, και η μέρα της Αγίας Αγάθης, στις 5 Φεβρουαρίου. Εκείνη τη μέρα, οι άντρες της κοινότητας αναλάμβαναν την υποχρέωση, να μαγειρέψουν και να καθαρίσουν το σπίτι, ξεκουράζοντας τις μητέρες από τα οικογενειακά βάρη. Φυσικά, από το βιβλίο, δεν παραλείπονται οι αναφορές στο δομικό σύστημα της οικογένειας, από την εκτεταμένη και την οικογένεια-κορμό μέχρι την πυρηνική οικογένεια, ενώ στο ίδιο πλαίσιο εξετάζονται: η άνοδος του βιοτικού επιπέδου με τα χρόνια, οι δείκτες της βρεφικής θνησιμότητας, ο ρόλος και η σημασία της παραμάνας στην οικογένεια, καθώς επίσης και οι ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας. Μεταξύ άλλων, στη λεγόμενη κοινότητα «ζάντρουγκα», στη Σερβία, συνυπήρχαν τρεις ή τέσσερις πυρηνικές οικογένειες, οι οποίες μοιράζονταν τις ευθύνες του ίδιου νοικοκυριού και όλα τα μέλη είχαν πρόσβαση στην κοινή ιδιοκτησία και περιουσία, επικεφαλής των οποίων ήταν ένας ορισμένος «πατριάρχης». Αξιοπρόσεκτα είναι τα παραδείγματα του βιβλίου, ενώ ο κορμός των κεφαλαίων είναι ενδεικτικός, καθώς το ένα θέμα μας γυρίζει στο άλλο, λόγω των κοινών καταβολών. Ότι θα γυρίζαμε την Ευρώπη, ενώ προσπαθεί να κάνει σεξ, μέσα από το συνθετικό βλέμμα ενός Αμερικανού, από το Illinois, ποιος και πώς να μας το είχε περιγράψει…
Εφόσον το σεξ, ανέκαθεν, αφορούσε κάθε λαϊκό άνθρωπο, Ευρωπαίο ή μη, το συμπέρασμα είναι ότι, αυτή η υποθετική ερωτική ζωή του ανώνυμου ανθρώπου έχει τεθεί, υποχρεωτικά, ως καίρια βάση της έρευνας, ώστε να αποδοθεί ακριβέστερα η ισχύουσα κατάσταση. Σαφώς, στο πλαίσιο αυτής της διερεύνησης των στοιχείων, για την ερωτική συμπεριφορά στην Ευρώπη, από τον 17ο και 18ο μέχρι τον 20ο αιώνα, συνυπολογίζεται η παραπλήσια παράμετρος της οικογένειας, και κατ’ επέκταση της κοινότητας: αυτοί ήταν οι άγρυπνοι τοποτηρητές, που επιδρούσαν στις περιπτύξεις του ζευγαριού, ανεξαρτήτως χώρας ή εθνικότητας. Ο έλεγχος σύνορα δεν έχει, οικονομίες χτίζει. Μαθαίνουμε τις ιδιαίτερες συνθήκες, υπό τις οποίες συνέβησαν οι δύο σεξουαλικές επαναστάσεις. Όπως υπογραμμίζει ο Edward Shorter, η πρώτη σεξουαλική επανάσταση, στα τέλη του 18ου αιώνα, μείωσε το ρόλο της κοινότητας ως προς την εποπτεία του φλερτ και του ζευγαρώματος, ενώ με τη δεύτερη, στη δεκαετία του 1960, φαίνεται πως κατέρρευσαν και οι πιο αδύναμοι μηχανισμοί ελέγχου στον τρόπο, με τον οποίο φλερτάρουν και ζευγαρώνουν οι νέοι. Μέσα σε αυτό το νέο σύστημα αξιών, προέχει πλέον η αυτοπραγμάτωση. Στη βάση του ρομαντικού έρωτα, ο οποίος έγκειται στην ταύτιση με τον άλλο και στην παράλληλη άρση των διακριτών ρόλων, ο σύγχρονος Ευρωπαίος αποζητά την αυτοπραγμάτωση μεν, έχει όμως ανάγκη από έναν ιδιότυπο συνδυασμό ιδιωτικού και οικείου: έχει ανάγκη από το λεγόμενο «οικιακό», για να νιώσει δικαιωμένος. Τα συμπεράσματα, για την ερωτική και σεξουαλική συμπεριφορά στην Ευρώπη, αντιμετωπίζονται διαλεκτικά, σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν στη Βόρεια Αμερική, και σύμφωνα με τα πορίσματα των ερευνών του Alfred Kinsey για τα «Roaring Twenties», τη σεξουαλική επανάσταση της αμερικανικής κοινωνίας, κατά το 1920.
Ειδικότερα, ο αναγνώστης του βιβλίου βλέπει αρχικά πώς, μέσα από τη σύνθεση του νοικοκυριού, μοιράζονταν οι ρόλοι των δύο φύλων, και διαχωρίζονταν οι υποχρεωτικές εργασίες, για τον άντρα και τη γυναίκα. Αντίστοιχα, διαπιστώνει ότι, οι ίδιες εργασίες στόχευαν ενίοτε, να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του αντίθετου φύλου, άρα οι διαπροσωπικές σχέσεις είχαν κοινωνικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, καθώς αποσκοπούσαν στο φλερτ. Για παράδειγμα, στις «γαλλικές βραδιές εργασίας», στις λεγόμενες “veillées”, οι γυναίκες μπορούσαν να υφαίνουν, να γνέθουν ή να πλέκουν και, συγχρόνως με το βλέφαρο, να κόβουν κίνηση τριγύρω, στις ομάδες των αντρών, που τριγύριζαν, περιμένοντας το πέσιμο μιας ρόκας στο πάτωμα. Τότε, ο ενδιαφερόμενος έπρεπε, θαρραλέα, να τρέξει στον «τόπο της ντροπής» και να μαζέψει τη ρόκα. Έτσι σεμνότυφα, εκδηλωνόταν το ερωτικό κάλεσμα. Στη Φιλανδία πάλι, που ήταν πιο προχωρημένοι, όσες ήθελαν, να τις φλερτάρουν, φορούσαν μια κενή θήκη μαχαιριού. Τότε, οι λεγάμενοι που αποφάσιζαν να ανταποκριθούν, έβαζαν το δικό τους μαχαίρι στο θηκάρι. Μ! Ενδείκνυται και για Κρητικούς.
Μικρά μαθήματα σκηνοθεσίας για τον έρωτα στα χρόνια της φοβέρας; Θα μπορούσε να είναι κι έτσι. Τότε που οι μητέρες συνόδευαν τις κόρες στους χορούς, και στήνονταν στον τοίχο, σαν «αρμαθιά από κρεμμύδια». Τότε που το θρυλικό γαλλικό φιλί, το maraichinage με τη γλώσσα, έδινε και έπαιρνε. Χωρίς επιτήδευση. Τότε που εκτός από την ημέρα της γης υπήρχε, στην Καμπανία της Γαλλίας, και η μέρα της Αγίας Αγάθης, στις 5 Φεβρουαρίου. Εκείνη τη μέρα, οι άντρες της κοινότητας αναλάμβαναν την υποχρέωση, να μαγειρέψουν και να καθαρίσουν το σπίτι, ξεκουράζοντας τις μητέρες από τα οικογενειακά βάρη. Φυσικά, από το βιβλίο, δεν παραλείπονται οι αναφορές στο δομικό σύστημα της οικογένειας, από την εκτεταμένη και την οικογένεια-κορμό μέχρι την πυρηνική οικογένεια, ενώ στο ίδιο πλαίσιο εξετάζονται: η άνοδος του βιοτικού επιπέδου με τα χρόνια, οι δείκτες της βρεφικής θνησιμότητας, ο ρόλος και η σημασία της παραμάνας στην οικογένεια, καθώς επίσης και οι ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας. Μεταξύ άλλων, στη λεγόμενη κοινότητα «ζάντρουγκα», στη Σερβία, συνυπήρχαν τρεις ή τέσσερις πυρηνικές οικογένειες, οι οποίες μοιράζονταν τις ευθύνες του ίδιου νοικοκυριού και όλα τα μέλη είχαν πρόσβαση στην κοινή ιδιοκτησία και περιουσία, επικεφαλής των οποίων ήταν ένας ορισμένος «πατριάρχης». Αξιοπρόσεκτα είναι τα παραδείγματα του βιβλίου, ενώ ο κορμός των κεφαλαίων είναι ενδεικτικός, καθώς το ένα θέμα μας γυρίζει στο άλλο, λόγω των κοινών καταβολών. Ότι θα γυρίζαμε την Ευρώπη, ενώ προσπαθεί να κάνει σεξ, μέσα από το συνθετικό βλέμμα ενός Αμερικανού, από το Illinois, ποιος και πώς να μας το είχε περιγράψει…
Posts
No comments:
Post a Comment