«Άφησέ με να έρθω μαζί σου» Σονάτα του σεληνόφωτος του Ρίτσου
Ερμηνεία και σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη
Συνήθως τα ήθη ταξιδεύουν. Ώστε, η αναφορά σε ένα έργο, που ξαφνικά έχει την πρωτοκαθεδρία σε μια συζήτηση, μέσω της οποίας διασταυρώνεται με ξένα έργα, υπαινίσσεται σε εμάς ότι δεν μπορούμε να αγνοούμε, πλέον, την ύπαρξή του. Αυτό συνέβη στην έκθεση του Χρίστου Σιμάτου ‘‘Οικείο-Ανοίκειο’’, στη γκαλερί Αθηνών, Γλύκωνος 4.
Παρόντες στην εγκατάσταση φωτογραφιών και βίντεο, ακούγαμε τις παρατηρήσεις του Χρίστου Σιμάτου για τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο καλλιτεχνικό έργο, το θεατή και το δημιουργό. Εκ των παρισταμένων, κάποιος επέμενε, τότε, να μνημονεύει τη Σονάτα του Σεληνόφωτος, και να τη χαρακτηρίζει ως ένα σημαντικό έργο, το οποίο πρέπει να διαβάσουμε και –γιατί όχι;-να δούμε. Το αστείο ήταν, όμως, ότι το επαναλάμβανε λανθασμένα ως ‘‘Σονάτα σεληνόφως’’, ξεχνώντας τους κανόνες των πτώσεων και, δημιουργώντας απορίες για τον τίτλο του έργου, που δειλά έβγαινε έξω απ’ τα δόντια…
Οπότε, χτες, στο κάλεσμα του Αντρέα Παγουλάτου να δούμε τη Σονάτα του σεληνόφωτος του Ρίτσου, σε ερμηνεία και σκηνοθεσία της Ρούλας Πατεράκη, δεν μπορούσα παρά να ανταποκριθώ, ενθυμούμενη εκείνον τον ‘‘οιωνό’’ που επέμενε, σε επίπεδο εμμονής σχεδόν, να συναντηθούμε με το συγκεκριμένο κείμενο. Ήμουν στους δρόμους, λίγο μετά τα εγκαίνια της έκθεσης Όνειρα και Εμμονές στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, Β. Σοφίας 9 και Μέρλιν 1, και από τη μια, ήθελα να γυρίσω στο σπίτι νωρίς, από την άλλη δεν ήθελα να χάσω την παράσταση. Μετά την απολαυστική ματιά στα παλιά σκίτσα του Φελίνι, ήταν η σειρά του παρόντος χρόνου να αποφασίσει και να αναλάβει τη σκυτάλη, καθώς η σονάτα είχε κερδίσει τη μάχη ασυζητητί. Τρέχοντας σχεδόν έφτασα σπίτι, περνώντας από το κέντρο, που ήταν κλειστό λόγω της ομιλίας του Γ. Παπανδρέου στο πεδίον του Άρεως. Σκουπίδια παντού, σημαίες στα χέρια πολιτών και τραγούδια, επί της Πατησίων, έδιναν έναν άνευ λόγου πανηγυρικό χαρακτήρα, ενώ, κρατώντας τον κατάλογο από την έκθεση Όνειρα και εμμονές, αναζητούσα αυτό το διπλό νόημα εμμονής και ονείρου μέσα στο αντικείμενο-σύμβολο της σημαίας. Τελικά, τα όνειρα και οι εμμονές, κατέληξα, υπερβαίνουν το σήμερα, το φαστ φουντ και τα μηνύματα στα κινητά. Άλλωστε, για ποια και από ποια σύμβολα, σήμερα, κάποιος να παρακινηθεί; Περπατώντας κόντρα στην πορεία του πλήθους που επέστρεφε στα σπίτια, αναπολούσα τη δουλειά –ακρυλικά σε ξύλο- του Μιχάλη Μανουσάκη, και σκεφτόμουν τα τρία έργα, που, επίσης, είδα στο Ίδρυμα Θεοχαράκη. Γεγονός ήταν πως αυτή η μέρα τουλάχιστον δεν πήγε χαμένη. Υπήρχε κάτι απρόσμενα εύθικτο στη δουλειά του καλλιτέχνη, το οποίο επικοινώνησε μαζί μου. Κι η ώρα που έπρεπε να είμαι στο σταθμό του ηλεκτρικού είχε φτάσει ήδη.
Σχολείον, Πειραιώς 260
4.06.09, 23.00 το βράδυ
Απ’ τα πρώτα δευτερόλεπτα το πιάνο, ως ‘‘φέρετρο κλειστό’’ καθησύχαζε μουσικά τους θεατές. Η φράση και μόνο «Άφησέ με να έρθω μαζί σου» , ειπωμένη με διάφορους, αλλά όχι απαραίτητα διαφορετικούς μεταξύ τους, ρυθμούς ήταν το σημάδι του μονολόγου. Όπως η ίδια ξέρει να επινοεί τις καταστάσεις, δηλαδή, να ‘‘αντιπαραθέτει το νοείν στο είναι’’, η Ρούλα Πατεράκη δημιούργησε μια δική της συνθήκη για το ποίημα, θεμιτή -και επιθυμητή- εφόσον όχι μόνο ερμήνευσε το κείμενο αλλά και σκηνοθέτησε τον εαυτό της για τη λιτή, ενδιαφέρουσα παράσταση. Ήταν, λοιπόν, διπλή η απογοήτευσή μου όταν άκουσα την κόρη του Ρίτσου, η οποία βρισκόταν πριν από εμένα στη σειρά, να της λέει στα καμαρίνια, μεταξύ άλλων, ότι είναι ευτυχής που ο πατέρας της δεν ζει για να δει την παράσταση…Έλεος. Πού τελειώνει η δημιουργία και πού αρχίζει η εμμονή; Η εμμονή της άποψης εντοπίζεται όταν ο συγγενής πρώτου βαθμού νομίζει πως αυτό που νομίζει είναι ανώτερο και μπορεί, οπότε, να επέμβει στο αποτέλεσμα του ηθοποιού-σκηνοθέτη, και να τον αποστομώσει. Αυτή η εμμονή δεν θα ήταν προτιμότερο να στραφεί προς το όνειρο; Ώστε, τότε, ο μη ομιλών ίσως διαπίστωνε το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, ο ποιητής με τον ηθοποιό και το σκηνοθέτη πράττουν κατά το Φελινικό μοντέλο: του σκιτσογράφου, σεναριογράφου και σκηνοθέτη.
Ερμηνεία και σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη
Συνήθως τα ήθη ταξιδεύουν. Ώστε, η αναφορά σε ένα έργο, που ξαφνικά έχει την πρωτοκαθεδρία σε μια συζήτηση, μέσω της οποίας διασταυρώνεται με ξένα έργα, υπαινίσσεται σε εμάς ότι δεν μπορούμε να αγνοούμε, πλέον, την ύπαρξή του. Αυτό συνέβη στην έκθεση του Χρίστου Σιμάτου ‘‘Οικείο-Ανοίκειο’’, στη γκαλερί Αθηνών, Γλύκωνος 4.
Παρόντες στην εγκατάσταση φωτογραφιών και βίντεο, ακούγαμε τις παρατηρήσεις του Χρίστου Σιμάτου για τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο καλλιτεχνικό έργο, το θεατή και το δημιουργό. Εκ των παρισταμένων, κάποιος επέμενε, τότε, να μνημονεύει τη Σονάτα του Σεληνόφωτος, και να τη χαρακτηρίζει ως ένα σημαντικό έργο, το οποίο πρέπει να διαβάσουμε και –γιατί όχι;-να δούμε. Το αστείο ήταν, όμως, ότι το επαναλάμβανε λανθασμένα ως ‘‘Σονάτα σεληνόφως’’, ξεχνώντας τους κανόνες των πτώσεων και, δημιουργώντας απορίες για τον τίτλο του έργου, που δειλά έβγαινε έξω απ’ τα δόντια…
Οπότε, χτες, στο κάλεσμα του Αντρέα Παγουλάτου να δούμε τη Σονάτα του σεληνόφωτος του Ρίτσου, σε ερμηνεία και σκηνοθεσία της Ρούλας Πατεράκη, δεν μπορούσα παρά να ανταποκριθώ, ενθυμούμενη εκείνον τον ‘‘οιωνό’’ που επέμενε, σε επίπεδο εμμονής σχεδόν, να συναντηθούμε με το συγκεκριμένο κείμενο. Ήμουν στους δρόμους, λίγο μετά τα εγκαίνια της έκθεσης Όνειρα και Εμμονές στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, Β. Σοφίας 9 και Μέρλιν 1, και από τη μια, ήθελα να γυρίσω στο σπίτι νωρίς, από την άλλη δεν ήθελα να χάσω την παράσταση. Μετά την απολαυστική ματιά στα παλιά σκίτσα του Φελίνι, ήταν η σειρά του παρόντος χρόνου να αποφασίσει και να αναλάβει τη σκυτάλη, καθώς η σονάτα είχε κερδίσει τη μάχη ασυζητητί. Τρέχοντας σχεδόν έφτασα σπίτι, περνώντας από το κέντρο, που ήταν κλειστό λόγω της ομιλίας του Γ. Παπανδρέου στο πεδίον του Άρεως. Σκουπίδια παντού, σημαίες στα χέρια πολιτών και τραγούδια, επί της Πατησίων, έδιναν έναν άνευ λόγου πανηγυρικό χαρακτήρα, ενώ, κρατώντας τον κατάλογο από την έκθεση Όνειρα και εμμονές, αναζητούσα αυτό το διπλό νόημα εμμονής και ονείρου μέσα στο αντικείμενο-σύμβολο της σημαίας. Τελικά, τα όνειρα και οι εμμονές, κατέληξα, υπερβαίνουν το σήμερα, το φαστ φουντ και τα μηνύματα στα κινητά. Άλλωστε, για ποια και από ποια σύμβολα, σήμερα, κάποιος να παρακινηθεί; Περπατώντας κόντρα στην πορεία του πλήθους που επέστρεφε στα σπίτια, αναπολούσα τη δουλειά –ακρυλικά σε ξύλο- του Μιχάλη Μανουσάκη, και σκεφτόμουν τα τρία έργα, που, επίσης, είδα στο Ίδρυμα Θεοχαράκη. Γεγονός ήταν πως αυτή η μέρα τουλάχιστον δεν πήγε χαμένη. Υπήρχε κάτι απρόσμενα εύθικτο στη δουλειά του καλλιτέχνη, το οποίο επικοινώνησε μαζί μου. Κι η ώρα που έπρεπε να είμαι στο σταθμό του ηλεκτρικού είχε φτάσει ήδη.
Σχολείον, Πειραιώς 260
4.06.09, 23.00 το βράδυ
Απ’ τα πρώτα δευτερόλεπτα το πιάνο, ως ‘‘φέρετρο κλειστό’’ καθησύχαζε μουσικά τους θεατές. Η φράση και μόνο «Άφησέ με να έρθω μαζί σου» , ειπωμένη με διάφορους, αλλά όχι απαραίτητα διαφορετικούς μεταξύ τους, ρυθμούς ήταν το σημάδι του μονολόγου. Όπως η ίδια ξέρει να επινοεί τις καταστάσεις, δηλαδή, να ‘‘αντιπαραθέτει το νοείν στο είναι’’, η Ρούλα Πατεράκη δημιούργησε μια δική της συνθήκη για το ποίημα, θεμιτή -και επιθυμητή- εφόσον όχι μόνο ερμήνευσε το κείμενο αλλά και σκηνοθέτησε τον εαυτό της για τη λιτή, ενδιαφέρουσα παράσταση. Ήταν, λοιπόν, διπλή η απογοήτευσή μου όταν άκουσα την κόρη του Ρίτσου, η οποία βρισκόταν πριν από εμένα στη σειρά, να της λέει στα καμαρίνια, μεταξύ άλλων, ότι είναι ευτυχής που ο πατέρας της δεν ζει για να δει την παράσταση…Έλεος. Πού τελειώνει η δημιουργία και πού αρχίζει η εμμονή; Η εμμονή της άποψης εντοπίζεται όταν ο συγγενής πρώτου βαθμού νομίζει πως αυτό που νομίζει είναι ανώτερο και μπορεί, οπότε, να επέμβει στο αποτέλεσμα του ηθοποιού-σκηνοθέτη, και να τον αποστομώσει. Αυτή η εμμονή δεν θα ήταν προτιμότερο να στραφεί προς το όνειρο; Ώστε, τότε, ο μη ομιλών ίσως διαπίστωνε το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, ο ποιητής με τον ηθοποιό και το σκηνοθέτη πράττουν κατά το Φελινικό μοντέλο: του σκιτσογράφου, σεναριογράφου και σκηνοθέτη.
Μέσα στην τέχνη όλα είναι ένα, σε τέτοιο βαθμό ώστε η συγγένεια δεν αφορά στο DNA αλλά στο σημάδι του αίματος, που εξακολουθεί να φωνάζει. DNA ή αλλιώς DO NOT ADAPT. Ίσως, κάποτε, αυτοί που νιώθουν και μόνο, να πηγαίνουν στα καμαρίνια. Όχι για να δικάσουν αλλά για να αποχαιρετήσουν.
* η φωτογραφία είναι από την τρέχουσα έκθεση Όνειρα και Εμμονές
στο Ίδρυμα Θεοχαράκη
Β. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1
Posts
1 comment:
«Η σονάτα του Σεληνόφωτος» (1956) με τη Ρούλα Πατεράκη
«Ο Ρίτσος είναι ένας μεγάλος ποιητής, αλλά, κατά τη γνώμη μου, επειδή έχει γράψει πολλά, είναι άνισο το σύνολο του έργου του. Εχει γράψει στίχους ανυπέρβλητους, αλλά επειδή γράφει πολλά, δεν είναι όλα του ιδίου επιπέδου. Αυτό με κάνει να χάνομαι μέσα στην πολυλογία του- η διαχρονική αξία του δεν μπορεί να είναι ίδια με εκείνη του Σολωμού.
»Παράλληλα είναι ο μεγάλος αποτιμητής της Αριστεράς και ως ποιητής έγραψε στίχους συγκινητικούς, ευαίσθητους- για ένα κίνημα της εποχής ήταν ο τροβαδούρος του. Σήμερα, στην εποχή μας, βλέπω τον Ρίτσο να έχει ιστορικοποιηθεί και χρονολογηθεί. Ανήκει σε συγκεριμένη περίοδο, στην εποχή που έγραψε και στα μηνύματα που μετέφερε- λιγότερο ίσως στη σημερινή εποχή, λιγότερο διαχρονικός. Και όμως, έχει διαχρονικά στοιχεία, όπως τα συναντάμε σε κάποια νοήματα που μπορούν να διαπερνούν τους αιώνες, σε κάποια νοήματα που καλύπτονται με έξοχους στίχους.
»Οπως σε αυτήν την “Τέταρτη Διάσταση”, όπου ο Ρίτσος φαίνεται ότι ασχολείται με μορφές από τον αρχαίο κόσμο και αρκετά επιτυχημένα. Η “Σονάτα” είναι ένα ποίημα που έχει μέσα μια γυναίκα- σαν να μιλάει σε κάποιο δεύτερο πρόσωπο και να επιθυμεί να φύγει. Να φύγει από πού και από τί; Δεν μου είναι ιδιαίτερα σαφές. Μπορεί να είναι η γερασμένη και κουρασμένη Ηλέκτρα που μιλάει σε έναν Ορέστη. Και έχω ανάγκη να μείνω πάνω στον στίχο: η εικόνα που σχηματίζεται στο μυαλό μου είναι η εικόνα μιας γυναίκας σε μιαν άλλη εποχή, σε μιαν άλλη διάσταση. Σαν να ζει σε ένα σπίτι στην Εκάλη και να θέλει να βγει- αλλά ποτέ δεν βγαίνει. Δεν πατάει εύκολα ούτε σε τόπο ούτε σε χρώμα. Εχει μιαν αποστασιοποίηση.
»Γι΄ αυτό ο χώρος θα είναι γυμνός. Και θα ακουστεί η περίφημη “Σονάτα του Σεληνόφωτος”, το σχεδόν απόλυτο αριστούργημα του Μπετόβεν. Δεν ξέρω αν ταιριάζει, αλλά εφόσον το προτείνει και ο ίδιος ο ποιητής θα υπακούσω».
ΕΠΕΙΔΗ ΚΑΙ ΕΓΩ ΑΚΟΥΣΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΡΙΤΣΟΥ ΕΧΩ ΝΑ ΣΑΣ ΠΩ ΠΩΣ ΕΙΠΕ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΠΩΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΤΗΝ ΕΝΟΧΛΟΥΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΟΝΑΤΑ ΑΛΛΑ ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ ΣΟΝΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΕΝΕΥΡΙΣΕ ΦΟΒΕΡΑ ΤΗΝ ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ... ΠΕΡΑ ΤΟΤΟΥ Η ΚΥΡΙΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΟΛΟΦΑΝΕΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΙΟ ΠΑΝΩ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΒΗΜΑ ΔΗΛΩΣΕ ΠΩΣ ΟΥΤΕ ΤΡΕΛΕΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΡΙΤΣΟ ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΣΟΝΑΤΑ ΤΟΥ ...ΚΑΙ ΤΟΤΕ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ ΤΟ ΕΚΑΝΕ ??? Ε ΠΡΟΦΑΝΕΣ ,ΚΑΛΗ ΑΡΠΑΧΤΗ
Post a Comment