«Πάγος» όπως «Βράχος» :του Robert Kramer .

Επίκειται μια φανταστική επανάσταση στη Νέα Υόρκη, από νέους αμφισβητίες της αμερικάνικης ιμπεριαλιστικής πολιτικής. Της αποικιοκρατικής πολιτικής, εξαιτίας της οποίας η λογική της εξουσίας είναι ο κόσμος του παραλόγου. «Ο πάγος του Robert Kramer είναι μια πολιτική ταινία μυθοπλασίας που γυρίστηκε στο φιλεπαναστατικό κλίμα των ριζοσπαστικών αμερικανικών κινημάτων της δεκαετίας του ’60 και του ’70, εκφράζοντας όχι τόσο τη ρήξη με την κυρίαρχη κοινωνία αλλά το πόσο οδυνηρό βίωμα ήταν τα χαοτικά και αλληλοσυγκρουόμενα μονοπάτια του να μην ανήκεις πουθενά». Αυτό σχολιάζει ο Marc Henri Piault, στην ενότητα «Ιδρυτές Πατέρες», στο: Ανθρωπολογία και Κινηματογράφος, Πέρασμα στην εικόνα-πέρασμα από την εικόνα, μτφρ. Πελαγία Μαρκέτου, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2008. Ο Marc Henri Piault είναι διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS), ανθρωπολόγος και κινηματογραφιστής. Ίσως, λοιπόν, αυτό και μόνο να είναι μια απάντηση, σε ‘‘κριτικές’’, όπως αυτή, που διάβασα στο Ριζοσπάστη, ότι στην ταινία «δεν υπάρχει ούτε για δείγμα εργάτης, οικονομικο-πολιτική ανάλυση του αμερικάνικου καπιταλισμού, οι αιτίες της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας, η αυξανόμενη ανεργία, ή η ταξική φύση του κράτους που αντικαθίσταται από μια αφηρημένη ανώτερη δύναμη που γενικά και αόριστα επιτίθεται στην ανθρώπινη προσωπικότητα... Τα κίνητρα των επαναστατών έχουν ξεκάθαρο ιδεαλιστικό χαρακτήρα, θολές ιδιότητες και μοναδικό τους αιτιολογικό την υπεράσπιση της ‘‘ελευθερίας της προσωπικότητας’’». Μα τότε, θα ήταν μια άλλη ταινία. Προς τι αυτός ο νταλκάς, δεν αντιλαμβάνομαι.

Το ζήτημα, επί της ουσίας, δεν είναι να δοθεί έμφαση στον ρόλο του εργάτη αλλά στον άνθρωπο, που αμφισβητεί και διαφοροποιείται, ως πολίτης, από τη δεδομένη χάραξη της διεθνούς εξωτερικής πολιτικής, της χώρας του. Ώστε, το ζήτημα είναι, πώς προσλαμβάνεται η ιδέα της εθνικής ταυτότητας και πώς ο άνθρωπος κάθε χώρας μπορεί και διατηρεί την ιδιότητα του πολίτη αλλά με διαφορετικούς τρόπους. Με αρκετές κειμενικές αναφορές, οι οποίες ευθύς εξαρχής απηχούν το πασίγνωστο Alhpaville, με μια συμβολική σκηνή, στην οποία πρωτοστατεί ένα ογκώδες τοτεμικό σύμβολο, περιστοιχισμένο από διψασμένα γουρούνια, σαν να έχουν δραπετεύσει από τη Φάρμα των Ζώων του Όργουελ, δεν είναι περίεργο, γιατί ο Κράμερ έγινε πιο αγαπητός στη Γαλλία παρά στην Αμερική. Διότι, ο κινηματογράφος της αμεσότητας, της φιλμαρισμένης αλήθειας της ζωής, που επέλεξε να υπηρετήσει, υπακούει σε ένα μη εμπορικό πρότυπο. Αναδεικνύει αυτό, το οποίο μας διαφεύγει, ενώ αναπτύσσει μια σχέση περισσότερο στενή με τη ρητορική του λόγου και λιγότερο με τη ρητορική της εικόνας. Ούτως ή άλλως, στόχος του Κράμερ ήταν, οι ταινίες του, να «ανοίγουν τα μυαλά σαν ένα καλό ανοιχτήρι κονσέρβας». Ο Πάγος είναι μια υποστηρικτική ματιά, του σκηνοθέτη, επάνω στην αξία της διαφορετικότητας, εκφρασμένης με όποιο κόστος, ακόμη και με το θάνατο της ίδιας της ζωής. Υπό αυτήν την έννοια, συνιστά και τη θανατογραφία της ζωής, άρρηκτα συνδεδεμένης με τις έννοιες της ψευδούς συνείδησης και της ιδεολογίας της άρχουσας τάξης. Σαφώς λοιπόν και ο «πάγος» δεν λιώνει. Διότι, κοιτώ αυτό που η ταινία μου δείχνει. Στο 88ο λεπτό περίπου, παρατηρούμε τα βήματα στο χιόνι, και παράλληλα, στο ίδιο πλάνο, τις στοιβαγμένες πέτρες, σαν ξερολιθιά. Ας θυμηθούμε ότι το όνομα «πάγος» προέρχεται από το «πήγνυμι». Άρα, υποδηλώνει και το βράχο, -εξ’ ου και ο δικός μας Άρειος Πάγος, δηλαδή, ο βράχος του θεού Άρη, στην Ακρόπολη-. Δεν είναι παράτολμο, οπότε, να σημειώσω ότι σκόπιμα η πολιτική μυθοπλασία της ταινίας στηρίζεται σ’ αυτήν τη βραχώδη κατασκευή του λόγου και του συνθηματικού ελλειπτικού χαρακτήρα του ενίοτε, ώστε να καταδείξει την αντιφατικότητα του πολέμου, στο πλαίσιο του οποίου κάποιοι ζουν αλλά κάποιοι άλλοι γίνονται στόχος ή/και δολοφονούνται. Η Νταϊάν, ο Τεντ, ο Τζιμ. Σπόροι, κομμάτια, ιδέες, ενάντια στην ρομποτική άρχουσα τάξη. Χθες, σήμερα, αύριο.

Πολιτική, ΗΠΑ, 1969, Α/Μ, 130’
Σκηνοθεσία/Σενάριο: ROBERT KRAMER
Παραγωγή: DAVID C. STONE
Διεύθυνση Φωτογραφίας: ROBERT MACHOVER
Πρωταγωνιστούν: ROBERT KRAMER, LEO BRAUDY, TOM GRIFFIN, PAUL MCISAAC


"ΠΑΓΟΣ" του Ρόμπερτ Κράμερ, στους κινηματογράφους

ΤΡΙΑΝΟΝ NEW STAR art cinema
(Κοδριγκτώνος 21 (Πατησίων 101) τηλ.: 210-8215469, 210-8222702)
'Ώρες προβολών: 21:00
ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ (Λ. Συγγρού 106, Φιξ (ΜΕΤΡΟ Συγγρού-Φιξ) τηλ.: 210-9215305)
'Ώρες προβολών: 23:00