lego: Γιαν Νέρουντα: για να βλέπετε και τις λεπτομέρειες

Κάθε βιβλίο δεν είναι μόνο η ιστορία του. Αυτή ανήκει στο συγγραφέα, ο οποίος μας την παραδίδει. Κάθε βιβλίο είναι και η ιστορία, την οποία παράγουμε. Δηλαδή, πού ανοίξαμε το βιβλίο για πρώτη φορά, ποια σελίδα διαβάσαμε πρώτη, τι υπογραμμίσαμε και σε ποια λέξη πέταξε το μάτι για να συναντήσει το φύλλο στις πτυχώσεις του ποταμού. Γι’ αυτή την ποιητική ένδυση της πραγματικότητας, με αφορμή ένα βιβλίο, κάθε ένας ξεχωριστά αξίζει να υποστηρίξει ότι, η ταυτότητα του αναγνώστη τον κάνει να νιώθει ξεχωριστός.

Ναι, ακόμη και σε περίοδο κρίσης.

Το ερώτημα, πώς η αρχική επιλογή του ενός μπορεί να αφαιρέσει, από τους κατοπινούς άλλους, τη δυνατότητα να γνωρίζουν όλη την αλήθεια, αναδύει άρωμα Τσεχίας. Προέκυψε ενώ καθόμουν στο καφέ Slavia, και, ακούγοντας το πιάνο, έπινα τον εσπρέσο μου και εξαφάνιζα τελετουργικά ένα σοκολατένιο κέικ. Παράλληλα, έβλεπα και τον ποταμό Vltava, -στα ελληνικά- το «Μολδάβα». Μου άρεσε να είμαι στη ζέστη, με τα πόδια ακουμπισμένα στη τζαμαρία, ενώ έξω έκανε κρύο και δεν επαναλαμβανόταν παρά το «ήρεμο σύνηθες». Περνούσε κάποιο τρόλεϊ, μετά περαστικοί και τανάπαλιν. Αυτή η αντιληπτικότητα, η ιδιότητα του νέου συμβάντος να μιμείται το συγγενικό προηγούμενό του, μέσα από ένα διαρκές και άγραφο συμβόλαιο επανάληψης, με βούλιαζε ακόμη περισσότερο στο κάθισμα. Μπορούσα να σκέφτομαι. Ήρεμα και χωρίς κόπο.

Η Πράγα δεν είναι μόνο μια παραμυθένια πόλη, όπου αγαπώ να περπατώ χωρίς άγχος για το ποιο αυτοκίνητο θα περάσει δίπλα μου. Είναι και μια πόλη-κοιτίδα συγγραφέων. Και το Δεκέμβριο, όταν ήμουν εκεί, θυμήθηκα ξανά το συγγραφέα, ποιητή και δοκιμιογράφο, ο οποίος παραμένει άγνωστος για πολλούς αναγνώστες εδώ στην Ελλάδα.

Πώς η ιστορία ξαναπιάνεται από εκεί που την άφησαν
Αμφιβάλλω πόσοι πραγματικά ξέρουμε το πλήρες όνομα του Πάμπλο Νερούντα. Ο Χιλιανός ποιητής (1904-1973), που τιμήθηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1971, είχε το όνομα Neftalí Ricardo Reyes Basoalto. Ακατόρθωτο να προχωρήσεις με ένα όνομα-σιδηρόδρομο. Γι’ αυτό και ο Νομπελίστας ποιητής άλλαξε το όνομά του σε Πάμπλο Νερούντα. Και ορθοπόδησε.
Σήμερα, όμως, φτάσαμε να αγνοούμε όλο το μέρος της ιστορίας. Και η ιστορία είναι ότι ο Νερούντα «υιοθέτησε» το ψευδώνυμο από τον Τσέχο συγγραφέα –και καρκίνο στο ζώδιο- Γιαν Νέρουντα, επειδή τον θαύμαζε για το έργο και την πολιτική δράση του.

Εν συντομία
Ο Γιαν Νέρουντα, γιος καπνοπώλη, γεννήθηκε, στις 9 Ιουλίου, στη Μάλα Στράνα το 1834 και πέθανε, στις 22 Αυγούστου, το 1891. Σπούδασε φιλολογία, εργάστηκε ως δάσκαλος, δοκιμιογράφος και κριτικός. Είναι πράγματι πολύ όμορφο να σύρεις τα βήματά σου εκεί που έζησε ένας συγγραφέας, με τις ιστορίες του οποίου έχεις νιώσει ευχάριστα.

Αυτό που μας ευχαριστεί, διαβάζοντας τις Ιστορίες από την Παλιά Πράγα, τις οποίες ο συγγραφέας έγραψε το 1878 και, σήμερα, κυκλοφορούν και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Νησίδες, είναι το γλωσσικό ύφος. Χιούμορ, -όπως στην περίπτωση που ο Νέρουντα απορεί γιατί κάθε φορά οι νοικοκυρές βάζουν πλυντήριο και συγχρόνως μαγειρεύουν μπιζελόσουπα-, αμεσότητα και ροή: και τα τρία στοιχεία υπάρχουν, ώστε το ένα να αναδεικνύει τη σημασία του άλλου. Χτίζοντας τις ιστορίες του επάνω σε χαρακτήρες απλών ανθρώπων της καθημερινότητας, ο Γιαν Νέρουντα πετυχαίνει να αποδώσει την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, επενδύοντας στη μεταδοτική δύναμη των συναισθημάτων. Οι αγωνίες του ποιητή, ο ρόλος του γιατρού, η θέση της μάνας που ανησυχεί για την κόρη, παρεμβαίνοντας για την αποκατάστασή της, όλες αυτές οι προσωπικές ιστορίες της Πράγας του 19ου αιώνα γίνονται μία με τίτλο «Μια εβδομάδα σε ένα ήσυχο σπίτι». Αυτή η μεγεθυμένη ζωή μιας εβδομάδας και «Οι τρεις κρίνοι» ήταν οι δύο ιστορίες που γοήτευσαν τον Πάμπλο Νερούντα, ώστε, τρόπον τινά, να χρίσει τον εαυτό του «συνεχιστή» στο έργο του σημαντικού Τσέχου συγγραφέα.

Στα αγγλικά, έχω το βιβλίο Ιστορίες από την Παλιά Πράγα

(Prague Tales from the Little Quarter) από τις εκδόσεις Vitalis. Θεωρώ σημαντικό να διαβάζουμε έργα και σε άλλες γλώσσες, διότι ερχόμαστε σε επαφή περισσότερο με την ουσία του συναισθήματος. Χάνοντας σε λέξεις, κερδίζουμε σε συναίσθημα.
Γιαν Νέρουντα Ιστορίες από την Παλιά Πράγα, εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1998
Σας το προτείνω!