Σύντροφος, τροφός, φως: από τη ζωή στην τέχνη

*στις φωτογραφίες, βλέπουμε έργα του Μ. Μήτρα

Δεν είναι προσωπική διαπίστωση ότι σήμερα οι άνθρωποι -25 και άνω- δεν συναντιούνται. Διασταυρώνονται στις διαβάσεις και στοπ. Ίσως, αυτή η ανεπιτυχής διασταύρωση να οφείλεται στην έλλειψη χρόνου. Αλλά δεν μπορούμε να αρνηθούμε και στην ανάγκη, τα πάντα να ταξινομούνται, ώστε να είναι ελεγχόμενα, τη βαθύτερη σημασία ότι, εν τέλει, μόνοι μας θέτουμε τα εμπόδια στο φρέσκο, το νέο, το φωτεινό. Αν θυμηθούμε τον Αντόρνο, θέση του οποίου ήταν ότι «ο χρόνος είναι η εσωτερική μορφή οργάνωσης της ατομικότητας», τα πράγματα γίνονται πιο απλά. Βλέπουμε ότι ‘‘εμείς ξανά’’ είμαστε πίσω από τις επιλογές και υπάρχουμε σε αυτά, τα συνειδητά παιχνίδια ενηλίκων, γοητευμένοι από τη λατρεία της προσωπικότητας και παραγνωρίζοντας στο χάος της φύσης τον εξουσιαστικό ρόλο που ασκεί.

Όταν στον Αίαντα του Σοφοκλή, ο Αίας μιλά στο γιο του, Ευρυσάκη, στην ουσία του εκμυστηρεύεται το βάρος των συναισθημάτων του, χωρίς να αδημονεί για όποια απάντηση. Αυτή η προσυμφωνημένη γνώση, ότι η απάντηση δεν υπάρχει εκ των προτέρων, δημιουργεί τη στιγμή της απόλαυσης. Ειδικότερα, ο Αίας επισημαίνει στον Ευρυσάκη ότι, να μην αισθάνεται κάποιος είναι «κακό», αλλά από την άλλη είναι «κακό χωρίς πόνο». Προφανώς χωρίς πόνο, καθώς δεν επιτελείται η πράξη της εν-συναίσθησης, κατά την οποία ερχόμαστε στη θέση του άλλου και αναλογιζόμαστε τις συνέπειες των πράξεων.

Η καθημερινή ζωή, βέβαια, των σύντομων περιστατικών, δείχνει ότι, αν θέλουμε να «συμμετέχουμε» στη δική μας ζωή, δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τη σημασία της γνώσης αλλά να υπολογίζουμε στο ρόλο του ενστίκτου, χωρίς να μας αποθαρρύνει η δυστυχής σκέψη, η συνειδητοποίηση ότι στη θέση του άλλου, πραγματικά, δε βρισκόμαστε ποτέ. Είναι ακριβές πως τα όρια ανάμεσα στις πράξεις, ταξινομώντας τι θα κάνω και θα νιώσω τώρα και τι αργότερα, είναι ανύπαρκτα. Και τούτο, διότι τα συναισθήματα, διαψεύδοντάς μας, δημιουργούνται ακριβώς επειδή η βάση τους είναι η αυθορμησία. Κάθε συναίσθημα είναι ακριβές μέσα στην ανακρίβειά του. Και είναι «κινδυνολογία» να πιστεύουμε ότι έχουμε λόγια λυσιτελή για όλα.

Χτες, δεν είχε ακόμη ξεκινήσει η «Έρευνα» στο Mega, της οποίας το θέμα, για την αυξανόμενη τάση των σύγχρονων περιστατικών αυτοκτονίας, είχε πολύ ενδιαφέρον. Το πόρισμα, από το ρεπορτάζ, ήταν ότι οι πιο «αφοσιωμένοι» στη δουλειά τους αυτοκτόνησαν. Σημειώνω: το «τους» κολλάει και στις δύο λέξεις, μεταξύ των οποίων βρίσκεται.

Πριν από την έναρξη της εκπομπής, λοιπόν, κατέβηκα να πάρω ένα «πατατάκι». Στην είσοδο της πολυκατοικίας, βρισκόταν ένας άγνωστος άντρας, έτοιμος να καταρρεύσει, ψάχνοντας τις τσέπες. Έκανα, το πολύ, 5 λεπτά για να επιστρέψω. Έβαζα το κλειδί στην πόρτα, ενώ τον κοίταζα να έχει, κοντά, ένα κινητό μισάνοιχτο και, την ίδια ώρα, να ψάχνει τη φλέβα του. Μπήκα στην πολυκατοικία, κλείνοντας την πόρτα και εξακολουθώντας να στέκομαι στο τζάμι, απέναντί του και από τη μέσα πλευρά. Εκείνος ήταν βυθισμένος σε αυτό που προσπαθούσε, προτού η ένεση «αποδώσει», οπότε ανοίγοντας την πόρτα ξανά, του είπα:
« μην το κάνεις αυτό. Σε σένα μιλάω». Χωρίς να με κοιτάξει, απάντησε πολύ ήρεμα «φύγε» και ξανά –αυτή τη φορά, οριστικά- έκλεισα την πόρτα, ανεβαίνοντας τα σκαλιά, λίγο πριν ανοίξω το «πατατάκι» καθισμένη στον καναπέ… ένιωσα εντελώς ηλίθια: μάλλον, ήταν το απόλυτο της ηλιθιότητας.
Εσείς άραγε τι θα κάνατε;
Θα ήθελα πολύ, γύρω από αυτό το θέμα, να δω πιθανές αντιδράσεις σας.

Όσον αφορά, λοιπόν, στο ότι δεν συναντιόμαστε ως ομάδες αλλά ως ατομικότητες, αναρωτιέμαι: η τέχνη και, άρα οι εκθέσεις τέχνης, δεν πρέπει να συμβαίνουν, ανασύροντας από την τεμπελιά, αυτήν τη χαμένη αίσθηση της συντροφικότητας;

Διάφοροι καλλιτέχνες επιλέγονται να συμμετέχουν, με έργα τους, σε μια έκθεση, βάσει κάποιων κριτηρίων. Με αφορμή κάποια από τα έργα, διαπιστώνεται η πνευματική συγγένεια μερικών καλλιτεχνών, ώστε να γεννιούνται και νέες δι-ατομικές σχέσεις, αποσπασματικές και φευγαλέες μέσα στο αδιαίρετο σύνολο. Αυτή η πνευματική συγγένεια είναι ιδωμένη ως μια νέα διατροφικότητα , δηλαδή φέρει τη δυνατότητα των έργων να συγκοινωνούν μεταξύ τους και να δίνουν, στο θεατή-επισκέπτη της έκθεσης, την ευκαιρία να συνταιριάσει, μέσα από διάφορα έργα, ένα προσωπικό νόημα.

Ένας επιμελητής, τρόπον τινά, μεταμορφώνεται. – Γιατί υπήρξε η Μεταμόρφωση του Κάφκα αν όχι για να εμπνέει;- Γίνεται έντομο. Πατά στον ιστό της ομάδας-αράχνης και βρίσκει τα άλλα «άτομα-έντομα» που πιάστηκαν στο δίχτυ, τη στιγμή που έσμιξαν για ένα κοινό σκοπό: για την απόλαυση του χρόνου, οργανώνοντας την ατομικότητά τους. Ώστε, ο θάνατος της ατομικότητας, για να ξαναπιαστεί ο στόχος από το άτομο, υφίσταται στο πλέγμα της ομάδας. Σε αυτό το πλέγμα, το αραχνοΰφαντα ορατό, -με την έννοια ότι η ομάδα ενώνει δίχως να καταπιέζει-, ένας επιμελητής, μέσα από την έκθεση, την «επικοινωνιακή θέση» των έργων, έρχεται να διαπιστώσει και το διαδραστικό ρόλο των αντικειμένων, βλέποντας παράλληλες φάσεις από τις ζωές αυτών των καλλιτεχνών.

Αναρωτιέμαι οπότε: γιατί απουσιάζει ο Μιχαήλ Μήτρας από την έκθεση με τίτλο Εν- γραφή στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση; Ποια «δύναμη», -μυστική, μεταφυσική, αμερικάνικη;- τον απέκλεισε από τον πειραματισμό στη γραφή και δεν θα δούμε έργο/α του στα αποψινά εγκαίνια στις 20.30, στη Μασσαλίας 22; Δεν ανήκει στην Εν-γραφή το στίγμα του Μ. Μήτρα;

Θα είχε ενδιαφέρον μια συζήτηση για τις προτεραιότητες ενός επιμελητή. Θέτω το ζήτημα της προτεραιότητας, επειδή, στη βάση της πυραμίδας μπορούν και ερμηνεύονται οι επιλογές ή οι σχέσεις γενικότερα…

http://lego4.blogspot.com/2009/03/blog-post_04.html
http://www.poiein.gr/archives/1202/index.html
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=472982

http://www.hau.gr/?i=culture.el.current_forth_events.1300
http://www.hau.gr/?i=culture.el.current_forth_events.1337