Jean Baudrillard: Περί Σαγήνης από τις εκδ. Εξάντας

Είχα μία ώρα κενό στη διάθεσή μου. Σκέφτηκα να την αξιοποιήσω στα ζεστά και με γούστο. Και γι’ αυτό επέλεξα ένα βιβλιοπωλείο. Μπήκα στο βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου της Πανεπιστημίου.

Γοργοκίνητο το βλέμμα, έπεσε τυχαία σε ένα παρατημένο βιβλίο, που σκόπευα να διαβάσω. Η στιγμή, ο σκοπός να εκπληρωθεί εν μέρει, είχε μόλις έρθει. Περί Σαγήνης ο λόγος: κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Εξάντας. Και αξίζει να το αναζητήσετε. Συγγραφέας του; Ο Ζαν Μποντριγιάρ, οπότε και θα επιλέξω, για να παραθέσω, μερικά αποσπάσματα από τις χειρόγραφες σημειώσεις μου, καταγεγραμμένες σε ένα ημερολόγιο του 2010. Ενώ καθόμουν στον αναπαυτικό καναπέ του βιβλιοπωλείου, είχα απορροφηθεί στις σελίδες του δεύτερου κεφαλαίου, διαβάζοντας με ταχείς ρυθμούς. Τρόπον τινά, μελετούσα ‘‘από την κλειδαρότρυπα’’ ένα βιβλίο που δεν θα αγόραζα φεύγοντας.

Μελετώντας το περιεχόμενο των επιμέρους σημειώσεων, συμπεραίνουμε ότι ο Μποντριγιάρ προσεγγίζει το νόημα της σαγήνης σχεσιακά, με το να την αντιπαραβάλλει στην ιδέα της υστερίας, για να καταδείξει ότι η μεν σαγήνη υπάγεται στο σύμπαν και στο όλον, -υπό την έννοια ότι το όλον είναι αδόμητο και ρευστό- και, άρα είναι μια ανοικτή πρόκληση, φευγαλέα και εν δυνάμει (είναι «μυστική», δηλαδή βρίσκεται σε υπολανθάνουσα μορφή). Αντίθετα, η υστερία υπάγεται σε ένα πιο καθορισμένο πεδίο διαστροφής και εκβιασμού, με αποτέλεσμα να αναστέλλει την εκπλήρωση της σαγήνης. Αν και η υστερία επικαλείται, μορφικά, τη σαγήνη, ως πρόσχημα και στην εκφορά του αιτήματος, στην πορεία αντιτάσσεται στο περιεχόμενο και στην ουσία της σαγήνης, καθώς πρόκειται για διαφορετικές αιτιοκρατικές δυνάμεις.

Κεφάλαιο 2 «Οι επιφανειακές άβυσσοι» (σ.σ. 73-173)
Σελ. 160-173, υποενότητα:
Ο φόβος μήπως σαγηνευτείς

«Κι ενώ εν τέλει η γυναίκα σαγηνεύεται –τόσο ώστε να θέλει να σαγηνεύσει (τον άντρα)- εκείνος αδυνατεί να δεχτεί αυτή τη νίκη. Προτιμά να την εκλάβει ως σεξουαλική βασκανία και να την τιμωρήσει. Δεν είναι ζήτημα ανικανότητας (δεν είναι ποτέ ζήτημα ανικανότητας). Απλώς προτιμά τη φθονερή γοητεία της συλλογής των νεκρών αντικειμένων (το νεκρό σεξουαλικό αντικείμενο είναι εξίσου ωραίο όσο μια πεταλούδα με φωσφορίζοντα έλυτρα) από τη σαγήνη ενός έμβιου όντος που θα τον υποχρέωνε να αγαπήσει με τη σειρά του». σ. 165

σ. 160:
«Η υστερία συνδυάζει το πάθος της σαγήνης και εκείνο της προσομοίωσης».
σ. 162:
«Το παιχνίδι είναι διπλοκλειδωμένο απ’ το σώμα, από τη σκηνοθετημένη άρνηση της σαγήνης ενώ η υστερική ξεγλιστρά χάρη στη σκηνοθεσία του αιτήματος για σαγήνη».
σ. 163:
«Το σοβαρότερο έλλειμμα βρίσκεται πάντοτε από την πλευρά της γοητείας και όχι της ευχαρίστησης, από την πλευρά της μαγείας και όχι της ζωτικής ή σεξουαλικής ικανοποίησης, από την πλευρά του κανόνα και όχι του συμβολικού νόμου».
σ. 164:
«Ο έρωτας του συλλέκτη για το αντικείμενο, η ερωτική στρατηγική με την οποία το περιβάλλει, είναι κατ’ αρχάς το μίσος και ο τρόμος για τη γοητεία που εκπέμπει. Ομοίως άλλωστε και για τον ίδιο: αποστροφή για οποιαδήποτε γοητεία θα μπορούσε να εκπέμψει.
σ. 166:
«Το τίμημα που πληρώνει η ομορφιά και η σαγήνη είναι ενδεχομένως αυτό του εγκλεισμού και της θανάτωσης, επειδή παραείναι επικίνδυνες και δε θα μπορέσουμε ποτέ να τους ανταποδώσουμε αυτό που μας δίνουν».
σ. 167:
«Το να σαγηνεύεις συνεπάγεται ότι το πληρώνεις με το γεγονός ότι θα σαγηνευτείς, δηλαδή θα ξεριζωθείς από τον εαυτό σου και θα γίνεις το διακύβευμα μιας μαγείας».
σ. 171:
«Γητευτής διεστραμμένος είναι αυτός που εκτρέπει τη σαγήνη από το μυστικό κανόνα της και την παρασύρει σε μία εστιασμένη πράξη».
σ. 172:
«Η διαστροφή είναι μια παγωμένη πρόκληση, η σαγήνη είναι μια πρόκληση ζωντανή. Η σαγήνη είναι ασταθής και εφήμερη, η διαστροφή είναι μονότονη και ατελείωτη. Η διαστροφή είναι θεατρική και συνένοχη, η σαγήνη είναι μυστική και αντιστρέψιμη».

Jean Baudrillard, Περί Σαγήνης, εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 2009

Μετάφραση: Ευγενία Γραμματικοπούλου
Εκδόσεις «Εξάντας»
Σελίδες: 260, Τιμή: 17 ευρώ

Εκδόσεις Εξάντας
Διδότου 57
106 81 Αθήνα
Τηλ : 210- 38 22 064, 38 04 885
Fax : 210- 38 13 065
email: info@exandasbooks.gr
http://www.exandasbooks.gr/books_detail_gr.asp?bookid=1241