Διάλογος για την αρχαία τραγωδία.

Justina Gregory Όψεις και θέματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2010


Είναι αυτό που δεν είναι. Στον τόμο των εκδόσεων Παπαδήμα, 31 συγγραφείς δεν θίγουν μόνο τα θέματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Κυρίως κρίνουν και συγκρίνουν τις όψεις της, ολοκληρώνοντας τα κείμενά τους, με προτάσεις περαιτέρω μελέτης. Ώστε, το τέλος της ανάγνωσης σηματοδοτεί μόλις την αρχή της γνώσης, την περαιτέρω αναζήτηση, τη στιγμή που η επανάληψη συνιστά τη μάθηση. Ο επιστήμονας σέβεται τον εαυτό του, το ρόλο του, όταν προτείνει. Οπότε, εν όψει προτάσεων, ο μύλος γυρίζει. Για να διαδέχονται οι ερωτήσεις, η μία την άλλη, και το παιχνίδι να γίνεται ιδιαίτερο, ενδιαφέρον, κατανυκτικό. Ποιος είναι ο ρόλος του Φιλοκτήτη και ποιος του Νεοπτόλεμου στο Φιλοκτήτη του Σοφοκλή; Αυτός ο αριστοτέχνης της τραγωδίας ψηφίζει υπέρ της φύσης ή της ανατροφής; Όντως, έπλασε χαρακτήρες, όπως την Αντιγόνη, που δεν έφτασαν στην ενηλικίωση; Ρίχνει «λευκό» η τραγωδία, στην κάλπη του διθυράμβου, ή τον καταψηφίζει; Η Ηλέκτρα παντρεύτηκε γεωργό χωρίς να «πληρώσει» το τίμημα; Και αυτή η τύχη των κατοίκων της Σκιώνης, το καλοκαίρι του 421π.Χ., σκιάζει τη μεγαλοπρέπεια των Αθηναίων; Ο Χαμαιλέοντας τίνος μαθητής υπήρξε;

Παραδίδονται απαντήσεις: ο Φιλοκτήτης ρωτά, ο Νεοπτόλεμος έντεχνα δεν απαντά. Κυρίως, υπέρ της φύσης τάσσεται ο Σοφοκλής. Η Αντιγόνη δεν δημιουργεί οικογένεια, γι’ αυτό ένας ισχυρισμός αφορά στη μη ενηλικίωση. Σαφώς και η τραγωδία μοιράζεται κοινά στοιχεία με το διθύραμβο. Η Ηλέκτρα μετά το γάμο διατηρεί την κοινωνική ανωτερότητα, παραμένοντας παρθένα. Συνεπώς, δεν μπορεί να «εκτελέσει» μια γιορτή, πρέπει να προεξάρχει του χορού. Η μοίρα της Σκιώνης αμαυρώνει τη φήμη των Αθηναίων, καθώς αποδείχτηκαν σκληρότεροι από τους Μυτιληναίους: πούλησαν γυναίκες και δούλους, εκτέλεσαν τους άντρες. Και ο Χαμαιλέοντας μαθήτευσε στον Αριστοτέλη.

Δεν είναι τίποτε, όμως, όλα αυτά. Η πληροφόρηση είναι το πρώτο στάδιο. Η γνώση είναι το ύστερο, που προσεγγίζεται μέσα από τη δομή του βιβλίου, διακρινόμενη σε τέσσερις ενότητες: τα "Συμφραζόμενα", "Χαρακτηριστικά Στοιχεία", "Προσεγγίσεις'' και "Πρόσληψη". Ώστε, δίνεται βαρύτητα τόσο στο ιστορικό πλαίσιο όσο και στα ιδιαίτερα, λεπτολογικά χαρακτηριστικά κάθε τραγωδίας, με συνέπεια, ευστοχία, αμεσότητα και αντιπαραβολή σύγχρονων θέσεων για την ιστορία του τραγικού. Υπέροχο. Απλά απαραίτητο.

("Διαβάζω" Δεκεμβρίου 2010, τεύχος 513)