Η ποιητική του πολιτικού στη διαφήμιση και το ίχνος

26 Ιουνίου 1945. Είναι η ημερομηνία υπογραφής του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών στον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ. 49 αρχικά ιδρυτικά κράτη μέλη του ΟΗΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, υπογράφουν για τη μεταπολεμική οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας ώστε να εξασφαλιστεί μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ένα ήρεμο αύριο – ή ένα ήρεμο χάος, θα σημείωνα, ορμώμενη από τον τίτλο της νέας ταινίας (Caos Calmo) του Αντονέλο Γκριμάλντι με τον Νάνι Μορέτι που είδαμε σε αβάν πρεμιέρ στην τελετή λήξης του 21^ου Πανοράματος της Ελευθεροτυπίας με τιμημένους σκηνοθέτες τον Κεν Λόουτς και τον Αλάν Κορνό στις 19.10.08.

Σύμφωνα με αυτόν το χάρτη, - για να επανέλθουμε μετά την κινηματογραφική παρένθεση- πρώτον, ενισχύθηκαν οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου Ασφαλείας σε βάρος της Γενικής Συνέλευσης, δεύτερον ιδρύθηκε μια στρατιωτική επιτελική επιτροπή, την οποία στελέχωναν οι Αρχηγοί επιτελείων πέντε (5) μόνιμων μελών. Στόχος της επιτροπής ήταν να γνωμοδοτεί κατά καιρούς επάνω σε θέματα στρατιωτικής φύσης που θα καθορίζονταν από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Τρίτον, ο εν λόγω χάρτης προέβλεπε την ίδρυση ενός Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου, το οποίο θα αποσκοπούσε στην επίλυση διεθνών οικονομικών, κοινωνικών καθώς και ανθρωπιστικών προβλημάτων. Ο κυρίαρχος ρόλος των ΗΠΑ στην όλη διαδικασία συγκρότησης του οργανισμού, η έδρα του οποίου ορίστηκε από τις ΗΠΑ στην Νέα Υόρκη, είναι αναμφισβήτητος. Όσον αφορά μάλιστα το Συμβούλιο Ασφαλείας, το υπεύθυνο όργανο για τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, αυτό έχει πέντε (5) μόνιμα μέλη (ΗΠΑ, Αγγλία, Ρωσία, Κίνα και Γαλλία) και δέκα (10) μη μόνιμα, εκ των οποίων τα πέντε ετησίως εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση για να εκτίσουν δίχρονη θητεία. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα εκλέχτηκε το 1952 (1952-53) αλλά και τελευταία, το 2006 (2006-07).

Ανατρέχοντας λοιπόν στη διαφήμιση και στην ποιητική της εικόνας, είναι ενδιαφέρον να δούμε την πορεία της φασματικά. Στην μεταπολεμική Ελλάδα του 1945, πριν ακόμη ξεσπάσει ο Εμφύλιος, η κατάσταση ήταν έκρυθμη. Τότε που τα γεγονότα ήταν ακόμη νωπά, τότε που το τραύμα στη μνήμη και η φθαρμένη ταυτότητα ήταν στοιχεία έντονα και αποτελούσαν θέματα που δεν μπορούσαν να λεκτικοποιηθούν από τους πολίτες, συνεπώς δεν μπορούσε να ξεκινήσει μια διαλεκτική γύρω από το τραύμα, εφόσον όλοι από κάποια θέση εμπλέκονταν σε αυτό χωρίς να μπορούν να το αντιμετωπίζουν από την πλευρά του παρατηρητή, η διαφήμιση είχε αιχμηρότητα και αυτό το αιχμηρό του πράγματος -πέρα από τη συμβολική του διάσταση - συνιστούσε συνάμα και το χιούμορ της. Συνιστούσε και τον κοινωνικό της ρόλο καθώς μέσα από τη δύναμη της εικόνας αποφορτιζόταν το συναίσθημα και επέστρεφε ως αίσθημα πια μπροστά στη θέαση του αντικειμένου.

Στην εικονιζόμενη διαφήμιση, που δημοσιεύτηκε στον ελληνικό τύπο - ‘‘Λαουτζίκος’’, 5.07.1945- ο χάρτης της διεθνούς ασφάλειας παραλληλίζεται με το χαρτί υγείας, επάνω στο οποίο μία μαυροφορεμένη φιγούρα, ίδια με τις υπόλοιπες, αλλά ανώτερη διά του ρόλου της, υπογράφει. Ειδικότερα: η ομοιότητα των παρισταμένων δεν είναι τυχαία, καθώς επιτυχία της διαφήμισης είναι να προβάλει την ισότητα των λαών, κανείς να μην εξέχει ιδίως σε αυτή τη χρονική συγκυρία.

Επίσης, το χαρτί υγείας είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο. Ενώ γελοιοποιεί το γεγονός, την υπογραφή του καταστατικού χάρτη, συνειρμικά το φαντασιακό του περιεχόμενο, η έννοια της υγείας γενικότερα, εισέρχεται στο υποσυνείδητο του δέκτη – αναγνώστη της διαφήμισης, επομένως δεν προσβάλλει τις προσδοκίες του. Μπορεί να του προκαλεί το γέλιο αλλά η προέκταση της διαφήμισης και η σύνδεσή της με την υγεία δεν καταπατούν το ηθικό του. Σήμερα που βλέπουμε αυτή τη διαφήμιση, ασφαλώς έχει διαφοροποιηθεί η οπτική με την οποία την κρίνουμε από εκείνη που θα ίσχυε τότε. Ωστόσο, αυτή η οπτική διαφοροποίηση και η πολιτισμική διαχείριση των σημείων απαντούν στον ορισμό της κληρονομιάς. Αυτό που έχει μείνει από τότε πέρα από την εικόνα- και άρα πέρα από το καθαυτό αντικείμενο και το ομοίωμά του- είναι η πορεία της συναισθηματικής νοημοσύνης και αναφορικά προς την τελευταία προκύπτει και ο εμπλουτισμός της γνωστικής διαδικασίας.

Η ποιητική του πολιτικού στη διαφήμιση αφορά στο ίχνος. Ίχνος ορίζεται αυτό που μπορεί να διαφέρει από το σύνολο και γι’ αυτό ενθυλακώνεται στη μνήμη, εκφερόμενο πλέον ως μνημονικό ίχνος. Ο παραλληλισμός του χάρτη διεθνούς ασφάλειας με το χαρτί υγείας φέρει το αναγκαίο ίχνος για πολιτική ειρήνη με έναν ποιητικό τρόπο. Ακόμη και η γλωσσική ομοιότητα χάρτης – χαρτί κρίνεται στοιχείο υπολογίσιμο στην αποκωδικοποίηση του μηνύματος και στην ακόλουθη μνημονική επεξεργασία του από τον εκάστοτε δέκτη. Τελικά, νομίζω ότι αν τα καθήκοντα και οι εργασίες της καθημερινότητας ιεραρχούνται με βάση το ρυθμό του ήλιου και το φως του, οι επιλογές στη διαφήμιση ιεραρχούνται με βάση το ρυθμό του ανθρώπου και την εκφάνεια της ψυχολογίας του. Διότι, η χρονική στιγμή στα πλαίσια της οποίας το σύνηθες μπορεί να γίνει άλλο μέσα από τη διαφήμιση πρέπει παράλληλα να μπορεί και να συμφωνεί με τις προσδοκίες του δέκτη και το φαντασιακό του.

Συνοψίζοντας, η επιλογή να κρίνω τη συγκεκριμένη διαφήμιση δεν είναι τυχαία. Αναφορικά προς την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, κοιτάζοντας αυτήν την εικόνα επίμονα, βλέπω μια οθόνη χρηματιστηρίου στη θέση της επιτοίχιας βάσης για το χαρτί υγείας και αριθμούς αντί για ανθρώπους να υπογράφουν. Μόνο που σήμερα η ποιητική του πολιτικού στη διαφήμιση δεν έχει τόσο άμεσο, ενεργό ρόλο μέσα από το αφηρημένο και το συμβολικό στοιχείο της εικόνας αλλά είναι περισσότερο πληροφοριακή και ορισμένη από την εξάρτηση στη λεζάντα και τις λέξεις.