Ο Έσερ (Leeuwarden, 17.6.1898 - 27.03.1972, Laren) και η ακρογωνιαία αναζήτηση

Στο
Μουσείο
Ηρακλειδών

Στο Θησείο, στην οδό Βασίλης ένας τοίχος λέει τη δική του ιστορία.
‘‘Ι ♥ τσικνοπέμπτη’’ είναι το σύνθημα γραμμένο με κόκκινο σε ένα μικρό σπίτι, που μου αρέσει να αποχαιρετώ πριν φτάσω στο Μουσείο Ηρακλειδών, πάντα με γοργό βήμα, ιδίως τώρα που ο Έσερ μας αποκαλύπτεται εκ βαθέων, από τα προσχέδια στα αριστουργήματα που κληροδότησε στην τέχνη, έργα μοναδικά ώστε το στίγμα τους να είναι συμβάν για έναν ακόμη –ισμό-, τον εσερισμό, όρο που ο κ. Παύλος Φυρός, ιδρυτής του Μουσείου Ηρακλειδών μαζί με τη σύζυγό του, Άννα-Μπελίντα Φυρού, ανέφερε στη συνέντευξη τύπου, επιχειρώντας να προσδιορίσει την πολιτισμική επιστήμη του Έσερ.

Ο Έσερ επεδίωκε την εξέλιξη και το 1936, σε ένα έτος διασταθμό στην πορεία του, χαρακτηριστικά είπε ‘‘αισθάνθηκα ότι έπεσαν λέπια από τα μάτια μου’’. Διότι, όχι μόνο το σύστημα vortex- σύμφωνα με το οποίο το μάτι κατευθύνεται προς το κέντρο, όχι μόνο η διττή επιλογή του καλλιτέχνη για τη λιθογραφία και την ξυλογραφία, που εξελισσόταν παράλληλα, αλλά και η ίδια η συνέπεια του Έσερ στην τέχνη του συνέβαλε στην απόλυτη καθιέρωσή του. Ακούραστος, επίμονος ιδίως όταν για την ξυλογραφία δούλευε το 1/3 του ξύλου και εκτύπωνε τρεις φορές το κάθε χρώμα – άρα για 3 χρώματα έκανε 9 εκτυπώσεις-, μελέτησε διάφορα θέματα όπως την κανονική διαίρεση επιπέδου, τους ανέφικτους κόσμους και τις οπτικές απάτες. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι τον ανακάλυψαν στην Αμερική μαθηματικοί τη δεκαετία του ’50.

Η ακρογωνιαία αναζήτηση ξεκινά με την πρώτη ενότητα, την ‘‘περίοδο της ανακάλυψης’’ μέχρι τις αρχές του Ιανουαρίου 2009, ενώ θα ακολουθήσουν άλλες τρεις, η ‘‘ιταλική περίοδος’’, ‘‘ο άγνωστος Έσερ’’ και ‘‘το χρώμα στον Έσερ’’ αντίστοιχα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το μεγαλύτερο μέρος από το έργο του είναι συγκεντρωμένο σε μουσείο της Χάγης στην Ολλανδία, είναι ευτύχημα πραγματικά που ο κ. Φυρός πέτυχε τη συμφωνία με τον Αμερικάνο συλλέκτη, ώστε στην Αθήνα έχουμε τη δυνατότητα να δούμε μια αναλυτική, περιεκτική και εκτενή παρουσίαση του καλλιτέχνη, που έχει ποτέ οργανωθεί διεθνώς. Με αφορμή τα προσχέδια, το κοινό αποκομίζει την αίσθηση ότι επισκέπτεται το εργαστήρι του Έσερ κατά την φάση της προετοιμασίας. Η γοητεία από την εποχή εκείνη αποτυπωμένη στο προσχέδιο μεταφέρει ένα άρωμα απορίας, έμπνευσης και εμμονής στην πραγματοποίηση της ιδέας.

Αυτό που με έχει εντυπωσιάσει από την πρώτη φορά που είδα έργα του Έσερ, στην τότε αναδρομική έκθεση επίσης στο Μουσείο Ηρακλειδών, είναι οι σκέψεις που μου προκαλεί το σύνολο της τέχνης του, καθώς και το εκτόπισμα από το χώρο και το χρόνο, σαν να μπαίνω εμβόλιμα στην ταινία του Αλάν Ρενέ ‘‘Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ’’, στον πύργο, ή σαν υπόγεια στίχοι να διαμορφώνονται πριν ακόμη αποκτήσουν μορφή.

Κι είμαι στο Θησείο, λίγο πριν ξαναπεράσω από εκείνη την επιγραφή ‘‘Ι ♥ τσικνοπέμπτη’’…
Ι ♥ Escher!

Μουσείο Ηρακλειδών:
Ηρακλειδών 16, Θησείο
T: 210 34 61 981
F: 210 34 58 225
E: info@herakleidon-art.gr , http://www.herakleidon-art.gr