Σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης: πώς, πού, τι, γιατί;
Η αρχική σκέψη ήταν να γίνει μια συνολική αναφορά στο έργο του Μισέλ Φουκώ Ιστορία της Τρέλας στην κλασική εποχή, το οποίο κυκλοφόρησε το 2006 από τις εκδόσεις Καλέντης. Όμως, τελικά, και λόγω του όγκου του βιβλίου- 733 σελίδες μαζί με το επίμετρο-, είναι προτιμότερο να ξεκινήσει μια σειρά κειμένων, τα οποία, με αφορμή τη θέση του Φουκώ για την ιστορία της τρέλας, θα εγείρουν ερωτήματα για το είδος της συμβίωσης και τις σχέσεις, καθώς και για την ίδια την επικοινωνία, σήμερα.Πώς
Διαβάζοντας τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, διαπιστώνεται ότι οι καταγεγραμμένες θέσεις του Φουκώ διασταυρώνονται με τις σύγχρονες αναθέσεις της πολιτικής εξουσίας, από τις οποίες, στο παρόν κείμενο, διακρίνω το παράδειγμα του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης. Ώστε, διάφορα ερωτήματα γεννώνται: πρώτον, από πού αυτό το σύμφωνο έλκει την καταγωγή του και, δεύτερον, τι αυτό συνεπάγεται. Η επιλογή των ζευγαριών, πλέον, να υπογράφουν ένα σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, πριν από το γάμο, μπορεί να αποβεί υπέρ της αρετής; Στην ουσία, από αυτό, το δεύτερο ερώτημα, πρέπει να μετατοπιστούμε στο βαθύτερο άλλο: μπορεί, ο νόμος, να επισφραγίσει την αρετή;
Πού
Ανατρέχοντας, λοιπόν, στον κόσμο του διαδικτύου, βρήκα στη διεύθυνση http://elawyer.blogspot.com/2008/04/blog-post.html τα άρθρα του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, από τα οποία αντιγράφω το τέταρτο: ‘‘1. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λύνεται με συμφωνία των προσώπων, που περιβάλλεται τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Λύση επέρχεται και με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, αφότου αυτή κοινοποιηθεί με δικαστικό επιμελητή στον άλλο. Η συμφωνία ή η μονομερής δήλωση καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο, όπου έχει καταγραφεί και η σύσταση του συμφώνου. 2. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λύνεται αυτοδικαίως, αν συναφθεί γάμος είτε μεταξύ των προσώπων που συμβιώνουν, είτε μεταξύ ενός από αυτά και τρίτου’’.
Τι
Τι αποδεικνύει, ακόμη και αυτό, το τέταρτο άρθρο του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης; Ότι το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης επαφίεται σε ένα σύστημα δικαστικής δομής και διοικητικής οντότητας, το οποίο συντηρείται μέσω της πράξης της υπογραφής. Συνεπώς, το ζευγάρι που θα αποφασίσει να υπογράψει ένα σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, δέχεται τρόπον τινά να συμμετάσχει σε μια μεθόδευση ηθικής αναμόρφωσης.
Γιατί
Αυτή η μεθόδευση της ηθικής αναμόρφωσης δικαιολογεί την ύπαρξή της μέσω της ανάγκης για αρετή στην κοινωνία. Αυτή η ανάγκη περί αρετής-και κατ’ επέκταση, περί κοινωνικού δικαίου- δεν προσεγγίζει μια ιδέα, αλλά είναι μια σαφώς αρθρωμένη αντίληψη, δηλαδή, εξαρτάται από τα πρωτεία του λόγου.
Εάν, συνεπώς, δούμε αναλυτικότερα τα πράγματα, θα διαπιστώσουμε ότι το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης δεν είναι τόσο αθώο, ασφαλές σκαλοπάτι της ηθικής αρετής. Και τούτο συμβαίνει διότι, όπως και ο Φουκώ έχει υπογραμμίσει στο εξαιρετικό βιβλίο Ιστορία της Τρέλας στην κλασική εποχή, ‘‘η ηθική μπορεί να διοικηθεί όπως το εμπόριο και η οικονομία’’ (σελ. 109, κεφάλαιο ‘‘Ο μεγάλος εγκλεισμός’’). Μέσω του λόγου, γίνονται οι κατάλληλες, επισφαλείς μεθοδεύσεις, οι οποίες αποσκοπούν στο να ταξινομήσουν τον άνθρωπο ανάμεσα στο εδώ και το εκεί, στο αυτό και το εκείνο. Δεν είναι αρκετό το συναίσθημα, που δυο άνθρωποι μοιράζονται, για να συμβιώνουν. Πρέπει, τελικά, και να το κατοχυρώνουν.
Αυτή η πράξη της κατοχύρωσης, υπό το καθεστώς της οποίας το συναίσθημα, ως μη υλικό, μετατρέπεται σε ένα απτό οχυρό, παραπέμποντας σε μια εμπόλεμη κατάσταση, έχει παραμείνει επί μακρόθεν, από τότε που η οικονομία των αισθημάτων άρχισε να συνδιαλέγεται με τους νόμους της οικονομίας και της αγοράς: μέσω του λόγου, ώστε να μην πονάμε πολύ, να μην υποφέρουμε περισσότερο από αυτό που αντέχουμε και να αμυνόμαστε για τα ‘‘πάτρια’’, οικεία εδάφη (συναισθήματα).
Το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης, βέβαια, υποστηρίζεται ότι έλκει την καταγωγή του από την ανάγκη για αρετή. Περί ποιας αρετής, όμως, πρόκειται; Ο φόβος, μήπως η έννοια της αρετής συγχέεται με την έννοια της τάξης, με αποτέλεσμα να επισκιάζεται από αυτήν, -ή/και να εκτοπίζεται- δεν μπορεί παρά να ισχύει. Διότι, όπως και ο Φουκώ έχει επισημάνει στην Ιστορία της Τρέλας στην κλασική εποχή, ‘‘και η αρετή είναι κρατική υπόθεση, μπορούμε με διατάγματα να την κάνουμε να επικρατήσει, μπορούμε να εγκαθιδρύσουμε μιαν εξουσία, για να διασφαλίσουμε ότι εκείνη θα γίνεται σεβαστή’’. (σ.σ. 109-110, κεφάλαιο ‘‘Ο μεγάλος εγκλεισμός’’).
Κατά συνέπεια, το νέο μέτρο, επάνω στο οποίο ένας νέος νόμος-αυτός της συμβίωσης-, πλέον, θεμελιώνεται, οδηγεί σε έναν ακόμη εγκλεισμό του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να απολαμβάνει μια αδιαφοροποίητη κατάσταση σαν τη μεγάλη αργία ή αυταρέσκεια, -ανάλογης του δικαιώματος στην τρέλα- αλλά, εκ των συνθηκών, του παραδίδεται ένα προσκλητήριο για τη φυλακή. Όπως και στην περίπτωση της τρέλας, όταν δεν είναι σε θέση να ορίζει τη συνθήκη του νόμου, τότε φυγαδεύεται στο γενικό νοσοκομείο, και τώρα, βρίσκεται ενώπιον του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, εξαιτίας του ευρύτερου στόχου της διασφάλισης της αστικής τάξης.
Συνοψίζοντας, είναι προφανές ότι οι σχέσεις των ανθρώπων, από παλιότερα μέχρι σήμερα, εξακολουθούν να ιδρυματοποιούνται, δηλαδή, τις ορίζουν οι νόμοι της κυριαρχίας του καλού, ώστε να μην υποβόσκει η απειλή ή η υποψία για όποια απειλή. Αν, στην περίπτωση της ελεύθερης συμβίωσης, κάποιες φανταστικές υπερβατικότητες μπορούσαν, εν δυνάμει, να αναπτυχθούν, τώρα, με το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης, αυτές αποκλείονται, καθώς η διαλεκτική της ηθικής καταδίκης, από λανθάνουσα εξελίχτηκε σε ορατή και αναδύθηκε στην επιφάνεια, μέσα από ένα ολοκαίνουριο δίκτυο υπηρεσιών γι’ αυτήν.
Ωστόσο, και με το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης, η αρνητική αντιμετώπιση του κοινωνικού πλαισίου θα υφίσταται, όσο οι ιθύνοντες δεν άπτονται των ευρύτερων παραμέτρων, όπως είναι η συμβίωση ανάμεσα στα ομόφυλα ζευγάρια, ένα ζήτημα που θα έπρεπε να απασχολήσει περισσότερο την κοινωνία, όπως και το κατά πόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα τηρούνται, στη βάση ενός προσυμφώνου για την ίδια την επικοινωνία.
Μισέλ Φουκώ Ιστορία της Τρέλας στην κλασική εποχή, εκδόσεις Καλέντης, Αθήνα 2007 (πρώτη έκδοση 2006)
Κατά συνέπεια, το νέο μέτρο, επάνω στο οποίο ένας νέος νόμος-αυτός της συμβίωσης-, πλέον, θεμελιώνεται, οδηγεί σε έναν ακόμη εγκλεισμό του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να απολαμβάνει μια αδιαφοροποίητη κατάσταση σαν τη μεγάλη αργία ή αυταρέσκεια, -ανάλογης του δικαιώματος στην τρέλα- αλλά, εκ των συνθηκών, του παραδίδεται ένα προσκλητήριο για τη φυλακή. Όπως και στην περίπτωση της τρέλας, όταν δεν είναι σε θέση να ορίζει τη συνθήκη του νόμου, τότε φυγαδεύεται στο γενικό νοσοκομείο, και τώρα, βρίσκεται ενώπιον του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, εξαιτίας του ευρύτερου στόχου της διασφάλισης της αστικής τάξης.
Συνοψίζοντας, είναι προφανές ότι οι σχέσεις των ανθρώπων, από παλιότερα μέχρι σήμερα, εξακολουθούν να ιδρυματοποιούνται, δηλαδή, τις ορίζουν οι νόμοι της κυριαρχίας του καλού, ώστε να μην υποβόσκει η απειλή ή η υποψία για όποια απειλή. Αν, στην περίπτωση της ελεύθερης συμβίωσης, κάποιες φανταστικές υπερβατικότητες μπορούσαν, εν δυνάμει, να αναπτυχθούν, τώρα, με το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης, αυτές αποκλείονται, καθώς η διαλεκτική της ηθικής καταδίκης, από λανθάνουσα εξελίχτηκε σε ορατή και αναδύθηκε στην επιφάνεια, μέσα από ένα ολοκαίνουριο δίκτυο υπηρεσιών γι’ αυτήν.
Ωστόσο, και με το σύμφωνο της ελεύθερης συμβίωσης, η αρνητική αντιμετώπιση του κοινωνικού πλαισίου θα υφίσταται, όσο οι ιθύνοντες δεν άπτονται των ευρύτερων παραμέτρων, όπως είναι η συμβίωση ανάμεσα στα ομόφυλα ζευγάρια, ένα ζήτημα που θα έπρεπε να απασχολήσει περισσότερο την κοινωνία, όπως και το κατά πόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα τηρούνται, στη βάση ενός προσυμφώνου για την ίδια την επικοινωνία.
Μισέλ Φουκώ Ιστορία της Τρέλας στην κλασική εποχή, εκδόσεις Καλέντης, Αθήνα 2007 (πρώτη έκδοση 2006)
Eκδόσεις Καλέντης
Μαυρομιχάλη 11, Αθήνα
210-3601 551, 210-3390 028
fax: 210-3623 553
Posts
No comments:
Post a Comment