Στους μη ικανοποιημένους το καρύδι της αλλαγής

Θα παράφραζα πολύ ευχάριστα ένα μέρος από το «Μήδειας Υλικό» του Χάινερ Μίλερ (εκδόσεις Άγρα, 1997). Ώστε, η ίδια η τέχνη του κινηματογράφου, τώρα ως Μήδεια, απευθύνεται στο κοινό της και ρωτά: «Εσύ, εμένα; Αγαπάς τον κόσμο, θεατή; Θέλεις να ξαναέχεις τον κόσμο; Δικός σου είναι. Τι μπορεί να ανήκει σε μένα τη σκλάβα σου…όλα επάνω μου δικό σου εργαλείο, το κάθε τι από μένα»…

Το ερώτημα, σε ποιον ανήκει ο κόσμος, μένει ακόμη ενεργό. Μετά την παρακολούθηση της ταινίας KUHLE WAMPE ODER: WEM GEHORT DIE WELT? του 1932, αυτό που ήταν, γίνεται ξεκάθαρο: ο κόσμος ανήκει σε αυτούς που «οσμίζονται» από περιέργεια για να διενεργούν μαζί αλλά και μαζί του. Ο κόσμος είμαστε εμείς. Εμείς σπάμε τα καρύδια. Πώς, αυτή η αίσθηση του ανήκειν, είναι σύμφυτη της έννοιας της αλλαγής; Καθώς, αισθανόμαστε ότι μας ανήκει –άμεσα- αλλά και ανήκουμε –έμμεσα- σε αυτό, που μπορούμε να διαχειριζόμαστε. Ώστε, συνακόλουθα, το επεξεργαζόμαστε, αντί απλώς να περιεργαζόμαστε ένα από τα είδωλά του. Και όταν επεξεργαζόμαστε, κατακτούμε την πραγματικότητα, όπως εύστοχα η Νάντια Βαλαβάνη έχει σημειώσει, στον πρόλογό της για τα Ποιήματα του Μπρεχτ (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1992).

Πρόδηλο καθίσταται ότι, σε έναν Πολιτισμό της Δυστυχίας, ενώ η φροϋδική σκιά μιας γενικευμένης δυσαρέσκειας και άγχους υπερίπταται των προσώπων, μέσα από την προσφυγή, στα σημαίνοντα της ποίησης, έρχεται αυτή η αντικειμενικά αισιόδοξη διενέργεια για την πορεία του ανθρώπινου πνεύματος. Το ρίσκο μειώνεται, ο χρόνος κερδίζεται, το στοίχημα της προσωπικής εξέλιξης συμπίπτει με ένα ευτύχημα οράματος αντί μιας ανούσιας τριβής επί των τετριμμένων ήδη. Δεν σκορπίζουν οι μη ικανοποιημένοι, του σεναρίου του Μπρεχτ. Δεν είναι καταφρονημένοι, δεν έχουν καταρρακωθεί. Αντιθέτως. Στο όνομα ενός διαλογικού αυτοκαθορισμού, είναι οι υπέρμαχοι της «Ζοζεφίνας» του Κάφκα. Αυτής που «δεν θέλει μόνο να τη θαυμάζουμε, θέλει να ‘ναι όλοι όπως τους επιθυμεί εκείνη» (Σωφρονιστική Αποικία και άλλα διηγήματα, Ελεύθερος Τύπος 1995). Αδιάφορος ο θαυμασμός όταν, «η μικρότερη κοινωνική μονάδα δεν είναι ο άνθρωπος αλλά δυο άνθρωποι. Και στη ζωή χτίζουμε αμοιβαία» (αρ. 58, Από τον Αριστοτέλη στον Μπρεχτ, Κάλβος 1979).

Οπότε: ας μην ταμπουρωνόμαστε πίσω από θαυμασμούς, για κάποιους, και αντίστοιχες απορίες, τι θα σκεφτόταν ο κόσμος εάν…, για άλλους. Ας μην απωθούμε δικές μας προκαταλήψεις στο όνομα αόρατων άλλων. Ας πιάσει πάτο επιτέλους η κολυμπήθρα «κόσμος». Ευθύνη για τον κόσμο σημαίνει εμφορούμαι τον κόσμο. Αποφεύγω την αναφορά στη λέξη, δρω για τη λέξη. Κάπως έτσι, στα τρένα, το ταξίδι, ανάμεσα σε «ευκατάστατους» και μη –σε «ακατάστατους» του πνεύματος- προχωρεί. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, η αγωνιστικότητα προβάλλεται, ισόποσα και ισοδύναμα και για τα δύο φύλα. Στο προσκήνιο είναι η διαρκώς επαναλαμβανόμενη τελετουργία της ζωής, η ζωή ανθρώπων, στους οποίους διακρίνουμε ένα επίμονο -αλλά διόλου δονκιχωτικό- πάθος για αγώνα και προσπάθεια. Στόχος είναι η –συμβολική- ηθική ταύτιση αντί της συγκίνησης «πάπιας». Η μουσική του Χανς Άισλερ υπηρετεί την ίδια συναθροιστική αρχή των εικόνων, να δοθεί έμφαση στην αξία του μόχθου, ώστε να καταστεί οικείος, προσπελάσιμος, συνειδητός στα μάτια των θεατών. Λίγο προτού έρθει ο Χίτλερ, το 1933 και αρχίσουν εμβατήρια και ναζιστικά έργα μιας κατά τα φαινόμενα έντεχνης και εξωραϊστικής πίστης στην ατομικότητα, με σεξιστικές αντρικές στολές και συνθήματα, η ταινία -που θα παίζεται στο Τριανόν, αποκλειστικά, και μάλιστα με συμβολικό εισιτήριο 3€ για ανέργους-, διαμόρφωσε τις κατάλληλες συνθήκες για να τελεσφορήσει το «αδιανόητο». Αυτό που αφορούσε στη συλλογική έκφραση εν γένει. Εξάλλου, Kuhle Wampe ήταν μια κατασκήνωση έξω από το Βερολίνο. Καθώς, Wampe, στη βερολινέζικη διάλεκτο, -διαβάζω, στο δελτίο τύπου-, πως σημαίνει και «στομάχι», είναι εμφανές το λογοπαίγνιο, που υποδηλώνει το «Άδειο στομάχι», ενώ προπηλακίζει τη φτώχεια και την πείνα της εργατικής τάξης. Η διαφορά του κλασικού, από το σύγχρονο, έγκειται στο πρέπει. Από τις ταινίες που πρέπει, για μια τουλάχιστον φορά, να δεις.


Σκηνοθεσία: SLATAN DUDOW
Σενάριο: BERTOLT BRECHT, ERNST OTTWALD
Μουσική: HANNS EISLER
Παραγωγή: WILLI MUNZENBEG, LAZAR WECHSLER
Πρωταγωνιστούν: HERTHA THIELE, ERNST BUSCH MARTHA WOLTER, ADOLF FISCHER

* Με αφορμή την προβολή της ταινίας KUHLE WAMPE – ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΝΗΚΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ; η οποία θα προβάλλεται αποκλειστικά στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ (ΚΟΔΡΙΓΚΤΩΝΟΣ 21, ΜΕΤΡΟ ΒΙΚΤΩΡΙΑ, ΤΗΛ. 210 8215469) στις 20:45 και 22:45 από την Πέμπτη 24/02 έως και την Τετάρτη 02/03, καθημερινά στις 20:00 και στις 22:00 πριν από την έναρξη της ταινίας θα προηγείται μουσικό πρόγραμμα. Η μουσική παράσταση και η ταινία θα έχουν ένα ενιαίο εισιτήριο.

Για ανέργους 3 ευρώ και εργατικό 5 ευρώ.

Στις 20:00:
Τραγούδι: Πηνελόπη Σεργουνιώτη
Πιάνο: Στάθης Άννινος
Ποίηση: Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μουσική: Χανς Άισλερ, Κουρτ Βάιλ
Στις 22:00:
Τραγούδι: Σύλβια Καπερνάρου
Πιάνο: Κώστας Εγγλέζος
Ποίηση: Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μουσική: Χανς Άισλερ, Κουρτ Βάιλ
(το πρόγραμμα των τραγουδιών διαφέρει για κάθε μία από τις μουσικές παραστάσεις)