Εντυπώσεις από το Ιράν: γλώσσα & αρχιτεκτονική (1)

From Fars to Ars
Ιράν: Ένας αλλιώτικος ιδιαίτερος κόσμος

Στη φράση From Fars to Ars, παρατηρούμε ότι τα δύο ομόηχα ονόματα “fars” («χαλί») και “ars” («ουρανός»), εκτός του ότι φλερτάρουν με τον ήχο, παίζουν και με τη γλωσσική εικόνα. Η φράση αυτή, όμως, είναι και πειστήριο πολιτιστικών προεκτάσεων. Αποδεικνύει ότι, στην παράδοση των Ιρανών είναι χαρακτηριστικό, οι διάφορες εικόνες της φύσης που παραπέμπουν στον παράδεισο και στο επέκεινα, να υφαίνονται και να αναπαριστώνται στα χαλιά, με τα οποία οι Ιρανοί διακοσμούσαν και διακοσμούν τα τζαμιά τους: αυτά που λειτουργούν έως σήμερα.

Από τον 7ο αιώνα μ. Χ. που οι Άραβες κατέλαβαν το Ιράν, πολλά είναι τα δείγματα τζαμιών εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής στη χώρα, ο πληθυσμός της οποίας ανέρχεται, σήμερα, περίπου στα 70 εκατομμύρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τζαμιά της παλιάς εποχής, μαζί με τα δημόσια λουτρά, λειτουργούσαν και ως κέντρα ενημέρωσης αλλά και ψυχαγωγίας για τον κόσμο. Εκεί, γυναίκες και άντρες, πάντα σε ξεχωριστές θέσεις και σειρές, μάθαιναν τα νέα της κοινότητας, ενώ στα λουτρά ιδίως, οι μεγαλύτερες κυρίες εξέταζαν εξονυχιστικά τις νεότερες, αν μάλιστα τις προόριζαν για νύφες στους γιους τους.

Μεταξύ των άλλων χαρακτηριστικών των τζαμιών, σε μερικά από αυτά διακρίνουμε τα «μουκαρνάς», δηλαδή «καμπύλες εσοχές» σαν σταγόνες στο «μιχράμπ», δηλαδή στον «τόπο προσκυνήματος», ενώ σε κάποια τζαμιά- της εποχής των Σαφαβιδών, άρα της δυναστείας που ευδοκίμησε από το 1502 έως το 1722 και σημαντικότερος κυβερνήτης της, στο Ισφαχάν, ήταν ο Σαχ Αμπάς ο Α’, παρατηρούμε ότι τα πλακίδια ένδυσης τοίχου δεν κινούνταν μόνο στις αποχρώσεις του μπλε αλλά, συνάμα στις αποχρώσεις του κίτρινου και του ανοιχτού πράσινου. Και η ζωγραφική αυτή είναι γνωστή ως «τεχνική των επτά χρωμάτων». Για να τη θυμόμαστε, μπορούμε και να την αποκαλούμε «ζωγραφική ουράνιου τόξου», αφού το μάτι ανταμώνει τα επτά χρώματα και στη θέαση του ουράνιου τόξου.

Από τα ωραιότερα τζαμιά του Ιράν, λοιπόν, είναι το τζαμί του Ιμάμη και το τζαμί του Σεΐχη Λοτφολλάχ (Szeikh Lotfollach) στο Ισφαχάν των ρόδων. Και τα δύο είναι του 17ου αιώνα, αλλά τα διακρίνουν μερικές διαφορές: ενώ το τζαμί του Ιμάμη είναι πιο επιβλητικό, και διατηρείται σε αυτό η μαύρη πέτρα, όπου μπορείτε να πατήσετε κάνοντας μια ευχή, για να την ακούσετε, εν συνεχεία, να διαχέεται «στερεοφωνικά», μέσω αντίλαλου, στον ανοιχτό χώρο, το τζαμί του Σεΐχη Λοτφολλάχ είναι πιο όμορφο, και στον τρούλο του μπορούμε να διακρίνουμε ένα παγώνι να μας εποπτεύει, κάθε φορά που βρισκόμαστε στην είσοδο. Πιο μυστικιστικό, το τζαμί, που χτίστηκε προς τιμήν του πεθερού του Σαχ Αμπάς, μας κινεί το ενδιαφέρον από την πρώτη ματιά. Και διαπιστώνουμε ότι είχε μυστικιστικό χαρακτήρα, και από την αρχιτεκτονική του. Αντίθετα με το τζαμί του Ιμάμη, σε αυτό υπάρχει ένας διάδρομος, ως διαμεσολαβητής, από την πολύβουη εξωτερική πραγματικότητα στην εσωτερική ηρεμία και γαλήνη. Όλα είχαν μελετηθεί.

Ένα ταξίδι στο Ιράν είναι εμπειρία. Όχι μόνο για τη χώρα, αλλά και για το καθεστώς, το οποίο παραμένει θεοκρατικό και βάσει του οποίου επιβάλλεται στις γυναίκες να φορούν «χιτζάμπ» (μαντίλα) και τσαντόρ (που, λογοτεχνικά, ας σημειώσω ότι στο lonely planet αποδίδεται και ως «τέντα»). Κυρίως, όμως, ένα ταξίδι στο Ιράν είναι εμπειρία για τους ανθρώπους. Οι Ιρανοί, πολύ φιλικοί και ευχάριστοι, κάθε φορά που ακούν «Γιουνάν», δηλαδή «Ελλάδα», δείχνουν το καλύτερο χαμόγελό τους. Και γι’ αυτό δεν ήταν έκπληξη, το χαρτάκι-σκονάκι, με τις ιρανικές λέξεις και την αντίστοιχη αγγλική μετάφρασή τους, που μου ετοίμασε στο αεροπλάνο ένα κοριτσάκι από το Ιράν, που μάλλον πρέπει να είναι στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού. Το ευχαριστώ, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι μικρό. Τουλάχιστον, ας το πούμε ιρανικά, στα φαρσί: tashakor!

για ταξίδια στο Ιράν και όχι μόνο:

http://www.heronia.com/