Ο Επαγγελματίας στο Αγγέλων βήμα μέχρι 31.05

Του Ντούσαν Κοβάσεβιτς,
σε σκηνοθεσία Πηγής Δημητρακοπούλου
Μετάφραση: Γκάγκα Ρόσιτς

Αν μπορούσαν με ένα μόνο επίθετο να μας χαρακτηρίσουν, τότε θα είχαμε την ανάγκη να επαναστατήσουμε; Βεβαιότατα όχι. Ο Επαγγελματίας του Ντούσαν Κοβάσεβιτς, που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, θίγει το πολιτικό ζήτημα της συγκρότησης του εαυτού, όταν τα όρια ανάμεσα στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή καλύπτονται από ένα νεφέλωμα, ώστε η ελευθερία του ατόμου και της συνείδησης να διακυβεύονται. Οι ήρωες του έργου είναι δύο: ο πρώτος, ο Τέγια (Γιάννης Τσορτέκης), είναι ένας τέως αντικαθεστωτικός και νυν κρατικό στέλεχος. Ο δεύτερος, ο Λούκα (Γιώργος Μπινιάρης), είναι η σκιά του πρώτου, ως πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών. Ο Τέγια πληροφορείται την ύπαρξη του Λούκα ξαφνικά, στο γραφείο του, και εγκαλείται να επανεξετάσει το παρελθόν του, κοιτάζοντάς το σαν μία πλάνη που έζησε, ενώ τα πραγματικά γεγονότα ήταν άλλα, τελικά, από εκείνα, στα οποία είχε πιστέψει.

Χάρη στη μίξη των αντιφατικών επιθέτων, τα οποία συναρθρώνονται, ουκ ολίγες φορές, μέσα σε έναν πολυδιάστατο εαυτό, χαρακτηρίζοντάς τον πότε αναβλητικό και πότε ελεύθερο, το φάντασμα της επανάστασης μπορεί να διατηρείται. Αν δεν είχαμε πολλές ιδιότητες, το όραμα, ότι μια μέρα θα ανατρέψει το σκηνικό της απογοήτευσης, ίσως και να μην αναπαραγόταν. Πώς, όμως, αυτή η πληθώρα των επιθετικών χαρακτηρισμών, σαν μια ανοιχτή βαλίτσα με ρούχα και παιχνίδια, την οποία βλέπουμε προς το τέλος του έργου στη σκηνή, διασφαλίζει, τροφοδοτώντας, το κλειστό κύκλωμα της επανάστασης;

Επί σκηνής, στο Αγγέλων Βήμα, κάποιες οθόνες θυμίζουν σκηνές βίας· πρόκειται για τη βία των επιθέτων.

Η πληθυντική απόδοση των επιθέτων σε ένα άτομο κινείται γύρω από τον άξονα της βούλησης των άλλων να το τοποθετήσουν σε σχέση με τα πράγματα αλλά και σε σχέση με τους ίδιους ή/και τους ξένους. Πρόκειται για μια στρατηγική-ζώνη ασφαλείας. Όμως, από την άλλη πλευρά, ποικίλα αντιφατικά επίθετα, συσσωρεύονται στον πυρήνα του εγώ, δηλαδή, έννοιες με, άλλοτε θετικό, άλλοτε αρνητικό περιεχόμενο για το ίδιο άτομο, που υπόκειται στους χαρακτηρισμούς. Για παράδειγμα, η περιγραφή ότι κάποιος έχει σιδερένια θέληση, ερμηνεύεται ως εξής: ότι αυτός έχει πείσμα (θετικό περιεχόμενο, που προβάλλει το ευ αγωνίζεσθε, ανάλογο της αντοχής του σιδήρου) αλλά και ότι, ενδεχομένως, γίνεται ισχυρογνώμων (αρνητικό περιεχόμενο, που υπερασπίζεται την ελευθερία του πνεύματος).

Κατά συνέπεια, στο σημείο που η ισχυρή βούληση γίνεται επίμονη, ισχυρή γνώμη, στο σημείο που η δύναμη αρθρώνεται διά του λόγου, το πρόβλημα αρχίζει να διαγράφεται αχνά. Τότε, Ο επαγγελματίας δεν ακολουθεί παρά τη σκιά του, όπως ο άνθρωπος του Λακάν, που δίνει τη μάχη να είναι καλός υπάλληλος, ‘‘συνάδελφος’’ παρ’ ότι υπάρχει αυτό το ακατονόμαστο: το ασυνείδητο. Και τότε δεν είναι πια ξεκάθαρο ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα.

Ο Τέγια, ερμηνευμένος από τον Γιάννη Τσορτέκη, λοιπόν, ως τέως αντικαθεστωτικός και νυν κρατικό στέλεχος, έχει δύο ταυτότητες: την πρώην και τη νυν, όπως και κάθε άνθρωπος, που εξελίσσεται επαγγελματικά, και έρχεται σε σύγκρουση με τα παλιά του πιστεύω, ακριβώς επειδή, μέχρι το σημείο της εξέλιξης, έχει επιβιώσει απομνημονεύοντάς τα. Ο Τέγια εκτίθεται και δείχνει τα σημεία της αμηχανίας και ευθραυστότητάς του απέναντι στον έξοχο πράκτορα Λούκα, το Γιώργο Μπινιάρη. Ο Λούκα, ως παρατηρητής-πράκτορας, έχει πιο κοφτό ύφος, αυστηρός και επιβλητικός. Δεν παύει, όμως, να μας είναι συμπαθής. Και οι δύο, μας εισάγουν στην πολιτική ατμόσφαιρα του έργου, ακολουθώντας τις οδηγίες της σκηνοθέτριας Πηγής Δημητρακοπούλου. Η Μάρθα (Δέσποινα Σιδηροπούλου), γραμματέας του Τέγια, χαριτωμένα προσπαθεί να διατηρήσει τις ισορροπίες μεταξύ του Τέγια και του Λούκα, ενώ συμβολίζει τον υπάλληλο επαγγελματικού κατεστημένου, δηλαδή: συμφωνίες γρήγορες και χωρίς κόστος.

Στην πρώτη της σκηνοθεσία για το θέατρο, η Πηγή Δημητρακοπούλου, μέσα από το κείμενο, το οποίο ο Ντούσαν Κοβάσεβιτς έγραψε το 1990, εκθέτει το δισυπόστατο ταυτοτικό ζήτημα της ανθρώπινης ψυχής στο φως της σκηνής, στήνοντας μια χαραμάδα φωτός διαρκώς να μας υπενθυμίζει ότι το αλλού είναι εδώ. Και ο άλλος που βρίσκεται επί σκηνής, είναι παρών πια, ενώ μέχρι πρότινος ήταν η σκιά αυτού που παρακολουθούσε. Ωστόσο, ο διάλογος μεταξύ των δύο δεν μπορεί να αποκαταστήσει ούτε να εγκαταστήσει τις αξίες και τα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ελευθερίας του ανθρώπου.

Τα ηχογραφημένα αποσπάσματα του κειμένου βοηθούν ώστε η εξέλιξη του έργου να δείχνεται, αποτρέποντας το θεατή από τις συγκινησιακές, μονοδιάστατες χίμαιρες. Στόχος είναι η εγκεφαλική διαύγεια, ώστε κάθε θεατής να συνειδητοποιήσει την πολιτική διάσταση της ζωής του, καθώς και τη σχέση πολιτικής, πόλης και ελευθερίας. Ο ρυθμός της παράστασης είναι εξαιρετικός.

Συμπεραίνουμε, τελικά, ότι οι χαρακτηρισμοί τείνουν να προσδιορίζουν τις διάφορες πλευρές –και κατ’ επέκταση- τις ταυτότητες του κάθε ατόμου. Ώστε, μέσα από τη συμβίωση των αντιδρώντων στοιχείων, ενδέχεται να προκύψει η ανάγκη για επανάσταση. Εν ολίγοις, ο άνθρωπος που αντιμετωπίζεται ως άτομο από το κράτος και τις υπηρεσίες, έχοντας απολέσει την ενότητά του και νιώθοντας πάντα πλησιέστερα στο μέρος του εαυτού του, που διαρκώς του λείπει, έχει διαιρεθεί και εγκλωβιστεί σε ένα δαιδαλώδη λαβύρινθο επιθυμιών, το βάρος των οποίων ζυγίζει παροντικά και πιστεύει ότι θα πετάξει από επάνω του, επαναστατώντας. Γι’ αυτό, ανέκαθεν, το φαντασιακό της επανάστασης τον προσέλκυε. Ο Τέγια θα ήθελε να επιστρέψει στην παλιά του ταυτότητα, καθώς βλέπει ότι ο νόμος του χρήματος τον ελέγχει, αλλά δεν μπορεί.

Οπότε, ο ρόλος του θεατή είναι ανθρώπινος, πολύ ανθρώπινος: είναι κάποιος που μπορεί. Ας γίνουμε στο ίδιο έργο θεατές, εσύ κι εγώ εμπειριστές…

Ο επαγγελματίας του Ντούσαν Κοβάσεβιτς
Αγγέλων Βήμα
Τόπος Συνάντησης Ανατολής-Δύσης Α.Μ.Κ.Ε. ,
Σατωβριάνδου 36 (Μετρό Ομόνοια,
έξοδος μπροστά από το Hondos Center,
η Σατωβριάνδου είναι πίσω από το Hondos)
Τηλ 210 5242211/ 13 Fax 210 5242212
e-mail info@aggelonvima.gr,
http://www.aggelonvima.gr/,
Μέχρι 31/05/09
Πε-Παρ 21.15, Σάβ. 18.15 & 21.15, Κυρ. 19.15
Εισιτήρια: 20€, 15€ (φοιτητικό, λαϊκή)