Υπαίθριο στου Ψυρρή και Ανθρώπινα Δικαιώματα

*φωτό "Υπαίθριο στου Ψυρρή":

του εικαστικού και φίλου Κωστή Τριανταφύλλου,

που συμμετείχε σε έκθεση στο t.a.f

Υπαίθριο 1995:

η αλάνα, το ανοιχτό αυτοσχέδιο γήπεδο, το παιχνίδι, ένας θερινός κινηματογράφος.

Υπαίθριο 2010: το σπίτι των αστέγων, τα πεταμένα άδεια μπουκάλια, το γκραφίτι ή απλώς τα σκέτα συνθήματα σε τοίχο. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ωραίες εικόνες δεν υπάρχουν πια. Ότι οι όμορφες αναμνήσεις όμορφα καταστρέφονται. Όμως, δεκαπέντε χρόνια μετά, βέβαιο είναι ότι παρατηρούμε ένα χαοτικό δημόσιο -υπαίθριο- χώρο, χωρίς άξονα. Παρατηρούμε ένα κράμα εμπορικής δραστηριότητας και του διακυβεύματός της, εφόσον σήμερα η εργασία αποτελεί διακύβευμα. Εφόσον αντ’ αυτής, μέσα απ’ τη δημόσια διακυβέρνηση, αναπτύσσεται όλο και περισσότερο ένας κυνικός πυρήνας δράσεων αυτοαναφοράς. Για παράδειγμα, οι «Διάλογοι των Αθηνών» έληξαν μέσα σε μια ωραία ατμόσφαιρα, και πράγματι αποκόμισα πολλά απ’ τις ομιλίες, στην Ασκληπιού όμως τα σκουπίδια εξακολουθούσαν να επηρεάζουν «διαλεκτικά» την οδική συμπεριφορά των πεζών, σε σχέση με τα αυτοκίνητα, καθώς οι πεζοί βαδίζαμε κατά μήκος της ασφάλτου…

Σε μια σύγχρονη πόλη, όπως είναι η Αθήνα, είναι κατανοητό να μην υπάρχουν αδιαφοροποίητες, ενιαίες εικόνες. Δεν είναι κατανοητό, όμως, να υπάρχουν τόσο σχιζοειδείς εντυπώσεις. Και τούτο συμβαίνει διότι, από τη μία πλευρά προβάλλεται η αναβάθμιση ενός συσπειρωμένου κέντρου, με την οποία θα τρόμαζες, αν ήξερες ότι εν τέλει υπονοεί την απεριόριστη και υπέρμετρη εκδίπλωση του κέρδους, και από την άλλη πλευρά διαβάλλεται αυτή η ενότητα του κέντρου, όσο αυξάνονται οι διασπορές των ατόμων δίχως στέγη. Ποτέ άλλοτε, λοιπόν, αυτό το τίμημα της αναβάθμισης δεν ήταν τόσο βαρύ. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσα πολυώροφα εμπορικά κέντρα και παράλληλα, τόσους αστέγους να κοιμούνται σε υπαίθρια πάρκα, ή στη Σταδίου μπροστά στην Kaufman, και στην Κοραή έξω από τις τράπεζες. Ο δημόσιος δρόμος του αστικού αθηναϊκού κέντρου εκπλήσσει με την αντιφατικότητά του. Δεν είναι δεδομένος ούτε ανοιχτός. Ενοχλεί, δεν ανακουφίζει. Καθώς το υπαίθριο «αγαθό» αξιοποιείται ως μια γκροτέσκο ακατάλληλη κατοικία από αστέγους, που δεν έχουν έκθετα αξίας παρά μόνο τον εαυτό τους, απορίας άξιο είναι πώς εννοείται αυτή η επικείμενη Hμέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις 10 Δεκεμβρίου. Όταν ο άλλος είναι έκθετος, έκπτωτος, με τι τσίπα πιάνει ο οδηγός του τζιπ το πεζοδρόμιο, στο κέντρο της Αθήνας;

Εύκολη είναι βέβαια μια συζήτηση, γύρω από κοινοτοπίες και διαπιστώσεις κοινής λογικής. Δύσκολο είναι να βρεθεί ένας άξονας. Τον πήρε ο Άτλας, ο πονηρός τιτάνας που κρατούσε το θόλο του Ουρανού; Ανέκαθεν, και μέσα από την ελληνική μυθολογία, μαθαίνουμε για την πονηρία. Πώς τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων ο Άτλας δεν έδωσε στον Ηρακλή παρόλο που ο Ηρακλής του κράτησε το θόλο του Ουρανού και τον ξεκούρασε απ’ το βάρος. Ανέκαθεν ο δόλος υπήρχε.

Κι αν κάποτε οι Εσπερίδες είχαν πατέρα τον Έσπερο, το αστέρι της Αφροδίτης, και η νύχτα έκρυβε φρούτα χρυσά, σήμερα πιο συμβατή με την αθηναϊκή νύχτα των αστέγων είναι η Μάψαυρα, μια ‘οργισμένη θεά σαν τον ανεμοστρόβιλο’, μια Εσπερίδα σαν αρπακτική θεά θανάτου, σαν Άρπυια. Ας είχαν κι άλλα ονόματα, όπως Λιπάρα (η απαλή λάμψη), Χρυσόθεμις (η χρυσή τάξη), Αστερόπη (η αστραπή) και Υγιεία. Δεν πέρασε καιρός από τότε που μετανάστης σκότωσε μετανάστη για μια θέση στο υπαίθριο. Τραγικό; Όχι. Τραγικό είναι το χάσιμο στον πλούτο χωρίς όνομα, να μην έχεις ενδιάθετη στάση σύμφωνη με τις σπουδές σου.

«Μοιάζουμε με τους Κέλτες που είναι πιο πολύ μυστικοπαθείς και απρόβλεπτοι στις αντιδράσεις τους», ανέφερε ο Νάνος Βαλαωρίτης στη συνέντευξή του, στο Βήμα της Κυριακής, στο Γ. Μπασκόζο. Όντως. Αλλά όχι μόνο γι’ αυτό. Υπενθυμίζω από Τον Αστό του Βέρνερ Ζόμπαρτ (εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1998), ότι οι Κέλτες «εκείνοι οι Ιρλανδοί ακόμα και στις δίνες της αμερικανικής οικονομικής ζωής διατήρησαν κατά μεγάλο μέρος τη βολική τους νωχέλεια και ακόμα κι εκεί πέρα προτιμούν να αναζητούν τη σωτηρία στο σίγουρο λιμάνι μιας δημόσιας υπηρεσίας» (σ. 218).

Τυχαίο που θυμίζει Ελλάδα; Άλλο χρυσά μήλα και άλλο κορόμηλα. Άλλο μάτια και άλλο ιμάτια. Κεκαλυμμένες ευγένειες. Σε σύγκριση με αυτές, προτιμώ την άλλη πλευρά, ακόμη και αν ενέχει φαιδρότητα ή σκληρότητα. Προτιμότερα η αλήθεια και το ακατέργαστο από το ψεύτικο και το δημόσιο «στάδιο του καθρέφτη».

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=371351&dt=05/12/2010